JOSÉ MARÍA ARISO

Celem niniejszego artykułu jest pokazanie wpływu, jaki tzw. argument języka prywatnego (AJP) wywiera na różne teorie psychologiczne. W tym celu rozpoczynamy od opisu poszczególnych linii rozwojowych AJP i wyjaśnienia, dlaczego idea języka prywatnego jest niemożliwa z logicznego punktu widzenia. Następnie pokazujemy, że teoriom psychologicznym Kartezjusza, Locke’a, Husserla, Jamesa, Fodora, Chomsky’ego, zakładającym istnienie języka prywatnego, brakuje wewnętrznej spójności. W końcu wyjaśniamy, dlaczego AJP, zawierając krytykę behawioryzmu, daleki jest od przekształcenia idei Wittgensteina w behawioryzm.

The present paper aims to show how Wittgenstein’s so-called ‘private language argument’ (PLA) affects diverse psychological theories. To this end, it starts by describing the main lines of the PLA and explaining why the idea of a private language constitutes a logical impossibility. Then, it is shown that the psychological theories of Descartes, Locke, Husserl, James, Fodor and Chomsky presuppose the existence of a private language, so that these theories lack internal consistency. Lastly, it is clarified why PLA, far from turning Wittgenstein into a behaviourist, involves a critique of behaviourism.

private language, Cartesianism, introspection, Wittgenstein

język prywatny, kartezjanizm, introspekcja, Wittgenstein

1. Chomsky N., Rules and Representations, New York, Columbia University Press 1980.
2. Cook J., Human Beings [w:] Studies in the Philosophy of Wittgenstein, ed. P. Winch, London, Routledge & Kegan Paul 1969.
3. Descartes R., Meditations on First Philosophy, Indianapolis and Cambridge, Hackett Publishing Co. 1979.
4. Fodor J., The Language of Thought, Cambridge (Ma.), Harvard University Press 1979.
5. Harré R., Tissaw M., Wittgenstein and Psychology: A Practical Guide, Aldershot, Ashgate 2005.
6. Husserl E., Logical Investigations, Vol. 1, London, Routledge & Kegan Paul 1970.
7. Husserl E., Cartesian Meditations, The Hague, Martinus Nijhoff 1973. James W., The Principles of Psychology, Cambridge (Ma.) and London, Harvard University Press 1983.
8. Kenny A., The Verification Principle and the Private Language Argument [w:] The Private Language Argument, ed. O.R. Jones, London: Macmillan 1971.
9. Locke J., An Essay Concerning Human Understanding, Oxford, Clarendon Press 1991.
10. Watson J.B., Behaviorism, New Brunswick (NJ), Transaction Publishers 2009.
11. Wittgenstein L., The Blue and Brown Books, New York, Harper & Row 1965.
12. Wittgenstein L., Philosophical Investigations, Oxford, Basil Blackwell 1986.
13. Wundt W., Elements of Folk Psychology. Outlines of a Psychological History of the Development of Mankind, London, George Allen & Unwin 1921.

10.2478/sectio-2013-0007

WITOLD M. NOWAK

Artykuł podejmuje problem pojęciowych uwarunkowań transgresji w świecie przednowoczesnym i nowoczesnym. Autor stara się uzasadnić pogląd, że światopogląd nowoczesny przyniósł nowe założenia ideowe, które zupełnie odmieniły pojmowanie transgresji. W świecie odczarowanym transgresyjne jest to, co przełamuje perspektywę wyznaczoną przez humanizm wyłączny jako światopogląd dominujący. W artykule zostały skomentowane poglądy Ch. Taylora, D. Castaldo i M. Douglas.

An article is concerned with the theoretical conditions of transgression in pre-modern, modern and contemporary society. Author argues that in pre-modern worldview there were no conceptual conditions which made transgression possible. In modern and especially postmodern de-enchanted world a real transgression is a creative work which goes beyond the limitations of exclusive humanism. Among the discussed authors are: Ch. Taylor, D. Castaldo, M. Douglas.

transgression, creativity, tabu

transgresja, twórczość, tabu

1. Adorno T., Minima moralia. Refleksje z poharatanego życia, przeł. M. Łukasiewicz, posłowie M. Siemek, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999.
2. Bieńkowska E., Ocalić niszcząc, zniszczyć ocalając, „Znak” 2000, nr 535.
3. Castaldo D., Ziemia Obiecana. Kultura rocka 1954−1994, przeł. J. Uszyński, Znak, Kraków 1997.
4. Chaunu P., Cywilizacja Oświecenia, przeł. E. Bąkowska, PIW, Warszawa 1989.
5. Claire J., Kryzys muzeów. Globalizacja kultury, przeł. J.M. Kłoczowski, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2009.
6. Eliade M., The Myth of Eternal Return, or Cosmos and History, Princeton University Press, Princeton 1971.
7. Foucault M., Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, przeł. T. Komendant, Aletheia-Spacja Warszawa 1993.
8. Fraenger W., Hieronim Bosch, przeł. B. Ostrowska, Arkady, Warszawa 1990.
9. Jonas H., Zmiana i trwałość. O podstawach rozumienia przeszłości, przeł. P. Domański, IFiS, Warszawa 1994.
10. Kantorowicz E., Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, przeł. M. Michalski, Z. Krawiec, PWN, Warszawa 2007.
11. Kuryluk E., Wiedeńska apokalipsa. Eseje o kulturze austriackiej XX wieku, WAB, Warszawa 1999.
12. Lewis C.S., Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej, przeł. W. Ostrowski, Znak, Kraków 1995.
13. MacIntyre A., Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, przeł. i przypisami opatrzył A. Chmielewski, PWN, Warszawa 1996.
14. Marquard O., Apologia przypadkowości. Studia filozoficzne, przeł. K. Krzemieniowa, Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1994.
15. Mattelart A., Społeczeństwo informacji. Wprowadzenie, przeł. J.M. Pomorski, Universitas, Kraków 2004.
16. Menninghaus H., Wstręt. Teoria i historia, przeł. G. Sowiński, Universitas, Kraków 2009.
17. Podgórzec Z., Mój Chrystus. Rozmowy z Jerzym Nowosielskim, Łuk, Białystok 1993.
18. Siwicka D., Głowiński M., Nawarecki A. (red.), Szybko i szybciej. Eseje o pośpiechu w kulturze, IBL, Warszawa 1996.
19. Sylvester D., Rozmowy z Francisem Baconem. Brutalność faktu, przeł. M. Wasilewski, Zysk i S-ka, Poznań 1997.
20. Taylor Ch., Secular Age, Harvard University Press, Harvard 2009.
21. Taylor Ch., Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, oprac. T. Gadacz, wstęp A. Bielik-Robson, PWN, Warszawa 2001.
22. Tokarska-Bakir J., Energia odpadków, [w:] M. Douglas, Czystość i zmaza, przeł. M. Bucholc, wstęp J. Tokarska-Bakir, PIW, Warszawa 2007.

10.2478/sectio-2013-0008

JUSTYNA RYNKIEWICZ

Artykuł jest próbą odkrycia istoty treningów kreatywności. Kreatywność jest zdolnością tworzenia rzeczy nowych i wartościowych. Poddam zatem analizie te dwa przymiotniki: „nowy” i „wartościowy”. Co więcej, podejmę problem założeń, jakie są czynione przez autorów warsztatów. Następnie zaprezentuję procesy twórcze opisane przez Margaret Baden oraz sposoby, w jakie można je rozwijać. Na koniec podejmę próbę określenia warunków efektywności warsztatów kreatywności.

The article is an attempt to discover the essence of creativity trainings. Creativity is the ability to create new and valuable objects. Thus I will analyze those two adjectives “new” and “valuable”. What more I will undertake the problem of assumptions which are made by creators of creativity trainings. Then I will present the creative processes by Margaret Baden and ways to develop them. At the end I will try to identify conditions of the effectiveness of those trainings.

creativity, creativity trainings, creative processes

kreatywność, twórczość, trening kreatywności, trening twórczości, procesy twórcze

1. Bandura A., Społeczne uczenie się [w:] Encyklopedia Blackwella: Psychologia społeczna, red. A. Manstead [et al.], Wydawnictwo Jacek Santorski, Warszawa 1996.
2. Fiske S., Morling B., Schematy [w:] Encyklopedia Blackwella: Psychologia społeczna, red. A. Manstead [et al.], Wydawnictwo Jacek Santorski, Warszawa 1996.
3. Karwowski M., Konstelacje zdolności. Typy inteligencji a kreatywność, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005.
4. Karwowski M., Klimat dla kreatywności, Engram, Warszawa 2009.
5. Limont W., Twórczość w aspekcie cyklu życia [w:] Twórczość − wyzwanie XXI wieku, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2003.
6. Nęcka E., Proces twórczy i jego ograniczenia, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1995.
7. Nęcka E., Trening twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
8. Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., Psychologia poznawcza, Warszawa 2006.
9. Popek S., KANH − Kwestionariusz twórczego zachowania, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2000.
10. Sady W., Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 2000.
11. Strelau J., Doliński D., Psychologia. Podręcznik akademicki, Sopot 2008.
12. Szmidt K., Trening kreatywności, Helion, Gliwice 2008.
13. Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 2006.
14. Tokarz A., Dynamika procesu twórczego, Wydawnictwo UJ, Kraków 2005.
15. Zawadzki R., Psychologia i twórczość, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2005.

10.2478/sectio-2013-0009

KAROLINA GOLINOWSKA

Celem artykułu jest analiza pojęcia kreatywności w odniesieniu do kontekstu społecznego i gospodarczego. Idea kreatywnych gałęzi gospodarki staje się fundamentem działań wspierających komercjalizację kultury. Zwolennicy owych procesów ich konsekwencje często ujmują w sposób jednowymiarowy. Komercjalizacja sektora kultury wspierana turystyką kulturalną stanowić ma bowiem receptę na sukces gospodarczy regionu. Niemniej tak instrumentalne traktowanie sektora kultury skutkuje poważnymi konsekwencjami. Przykład związany z pracą Damiana Hirsta uświadamia, jakie zagrożenia pojawiają się w odniesieniu do instytucji kultury funkcjonującej w mieście kreatywnym.

The aim of this article is to analyze the notion of creativity in reference to social and economical context. The idea of creative industries becomes the fundament for processes supporting commercialization of culture. Their protagonists consider the consequences of those processes without further reflections. Commercialization of culture supported by cultural tourism becomes a formula for economical success of region. However, instrumental attitude towards culture has its serious consequences. Example referring to work of Damian Hirst exposes difficulties that may be encountered by cultural institution in creative city.

creative class, creative cities, commercialization of culture, cultural tourism

klasa kreatywna, miasta kreatywne, komercjalizacja kultury, turystyka kulturalna

1. Anholt S., Competitive Identity. The New Brand Management for Nations Cities and Regions, Palgrave Macmillan 2007.
2. Atkinson D., Heritage [w:] Cultural Geography, ed. D. Atkinson [et al.], London − New York 2005.
3. Bilton Ch., Polityka kreatywności [w:] Od przemysłów kultury do kreatywnej gospodarki, red. A. Gwóźdź, Warszawa 2010.
4. Craik J., Re-Visioning Arts and Cultural Policy, ANU E Press 2007.
5. Ferguson B.W., Greenberg E., Nairne S., Mapping International Exhibitions [w:] The Manifesta Decade: Debates on Contemporary Art Exhibitions and Biennials in Post-Wall Europe, ed. B. Vanderlinden, E. Filipovic, MIT Press 2005.
6. Florida R., Narodziny klasy kreatywnej, Warszawa 2010.
7. Nawratek K., Dziury w całym. Wstęp do miejskich rewolucji, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2012.
8. Thompson D., The $12Million Stuffed Shark. The Curious Economics of Contemporary Art, Palgrave 2008.
9. Wu Ch., Privitising Culture: Corporate Art Collection Since the 1980s, London: Verso 2002.
10. www.mercer.com/qualityoflivingpr#city-rankings (dostęp: 04.06.2013).

10.2478/sectio-2013-0010

HANNA SIEJA-SKRZYPULEC

Autorka tekstu stara się „odczarować” „tajemniczy” proces pisania poprzez zanalizowanie go w kontekście klasycznych strategii procesu twórczego wyodrębnionych przez Edwarda Nęckę, takich jak: strategia czujności, percepcji postaci, ukierunkowanej emocji, zamykania, jasno określonego celu, wyniku idealnego, zarodka, nadmiaru, twórczego oddalenia. Główną tezą artykułu jest wskazanie na uniwersalność owych mechanizmów i wykorzystywanie ich nie tylko przez uznanych pisarzy, ale także przez każdą osobę zmagającą się z materią słowa.

The author of the article is trying to reveal m y s t e r i o u s writing process by its analysis in the context of classical strategies of creative process, that were extracted by Edward Nęcka. Those strategies are: vigilance, subject perception, targeted emotion, close, clearly defined aim, perfect result, embryo, overflow, creative distance. Main thesis of the article is to point out the universality of these mechanisms and their usage by not only known writers, but also by every other person who is dealing with writing process.

creative writing, creative process

creative writing, twórcze pisanie, strategie twórcze

1. Auster P., Nasz wiek? To klęska, rozmawia W. Orliński, „Książki. Magazyn do Czytania” 2013, nr 2(9). Białoszewski M., Poezje wybrane, Warszawa 1978.
2. Boyd B., The Art of Literature and the Science of Literature, http://theamericanscholar.org/the-artof- literature-and-the-science-of-literature/#.U9ZoQ7EuHtQ (dostęp: 10.05.2013).
3. Chojnacki A., Komputer i literatura [w:] Ecriture/Pisanie. Materiały z konferencji polsko-francuskiej, Warszawa, październik 1992, red. Z. Mitosek, J.Z. Lichański, Warszawa 1995.
4. Filipiak I., Twórcze pisanie dla młodych panien, Gdańsk 2000. Grant-Adamson L., Jak napisać powieść kryminalną, przeł. M. Rusinek, Kraków 1999.
5. Jak zostać pisarzem. Pierwszy polski podręcznik dla autorów, red. A. Zawada, Wrocław 2011.
6. Jaworski S., Piszę więc jestem. O procesie twórczym w literaturze, Kraków 1993.
7. Lagercrantz O., O sztuce czytania i pisania, przeł. J. Kubitsky, Warszawa 2011.
8. Maliszewski K., Dekalog początkującego poety, www.strumienie.eu/article/53.html (dostęp: 07.10.2013).
9. Nęcka E., Proces twórczy i jego ograniczenia, Kraków 1999.
10. Novalis, Uczniowie z Sais. Proza filozoficzna – Studia − Fragmenty, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1984.
11. „Przez 50 lat uczyła Polaków poczucia humoru”, „Stworzyła literaturę uśmiechu” − pisarze i krytycy o Chmielewskiej, http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114871,14738340.html (dostęp: 07.10.2013).
12. Robinson K., Oblicza Umysłu. Ucząc się kreatywności, przeł. A. Baj, Kraków 2010.
13. Parnicki T., Dziennik z lat osiemdziesiątych. Notatki o własnej pracy literackiej, Kraków 2008.
14. Puchalska-Wasyl M., Porozmawiaj ze sobą, „Charaktery”, nr 6(209), R. XVIII.
15. J. Sobolewska, Udręki pisarzy, www.polityka.pl/kultura/aktualnoscikulturalne/1501627,1,udreki- -pisarzy.read (dostęp: 10.05.2013).
16. Sternberg R.J., The Nature of Creativity, „Creativity Research Journal”, Vol. 18, No. 1, s. 87−98.
17. Sztyrmer L., Pantofel; Frenofagiusz i Frenolasty, oprac. K. Bartoszyński, Poznań 1959.
18. Wańkowicz M., Karafka La Fontaine’a, t. 1−2, Kraków 1972.
19. Zagajewski A., Nie pozwól rozpłynąć się skupieniu [w:] Wiersze wybrane, red. R. Krynicki, t. 67, Kraków 2010.

10.2478/sectio-2013-0011

JAN KUROWIAK

Grafika Austroseraphicum Coelum Paulusa Pontiusa – jako dzieło o charakterze propagandowym – powinna kreować nową rzeczywistość, tworzyć pozory. Podstawowym wrażeniem, jakie odnosi widz po obejrzeniu grafiki, jest zachwyt nad potęgą habsburską, która współdziała z potęgą Matki Bożej. Ona z kolei odnosi odbiorcę do Boga, podobnie jak umieszczeni na rycinie franciszkanie stają się symbolem Kościoła. Stanowi to punkt wyjścia dla dalszych interpretacji obrazu. Przez obecność określonych postaci, alegorii, symboli, dają się zauważyć aluzje do określonej sytuacji politycznej w Niderlandach – wojny Hiszpanii z północnymi prowincjami. Przesłanie grafiki brzmi: Habsburgowie hiszpańscy, na mocy zleconej im przez Boga misji, są w stanie odeprzeć wrogów, w szczególności protestantów, a pomoże im właśnie Niepokalana i franciszkanie. Zasadniczym celem jest przekonać widza, że tak się wydarzy, zbudować w jego głowie obraz nowej rzeczywistości. Lecz Hiszpania była w XVII wieku (za Filipa IV ten stan się pogłębiał) zaledwie cieniem dawnej potęgi. Tym bardziej należało utrzymywać przekonanie, że imperium niezachwianie trwa nadal. Forma dzieła (grafika) pozwalała też eksportować je w dowolne miejsce świata, a przez wieloznaczność symboliki, jego treść odnosić do różnych kontekstów, w wyniku czego Habsburgowie, już nie tylko hiszpańscy, mogli propagować swoją siłę dosłownie wszędzie. Spisywała się zatem znakomicie zarówno jako pojedyncze dzieło propagandowe, jak i element szerszej kampanii.

As a work of propaganda, graphics Austroseraphicum Coelum Paulus Pontius should create a new reality, make appearances. The main impression while seeing the graphics is the admiration for the power of Habsburgs, which interacts with the power of the Mother of God. She, in turn, refers the viewer to God, as well as Franciscans placed on the graphic, they become a symbol of the Church. This is a starting point for further interpretation of the drawing. By the presence of certain characters, allegories, symbols, we can see references to a particular political situation in the Netherlands - the war with the northern provinces of Spain. The message of the graphic is: the Spanish Habsburgs, commissioned by the mission of God, they are able to fight all of the enemies, especially Protestants, with the help of Immaculate and the Franciscans. The main aim of the graphic is to convince the viewer that this will happen and to create in his mind a vision of the new reality. But Spain was in the seventeenth century nothing but a shadow of former itself (in the time of Philip IV the general condition of Spain get worse). That was the reason why they wanted to hold the belief that the empire continues unwavering. The form of this work (graphics), also allowed to export them around the world, and the ambiguity of the symbolic system, its contents relate to different contexts, and as a result, the Habsburgs, not only Spanish, they could promote their strength everywhere. Therefore it was used very well as a single work of propaganda, as well as a part of a broader campaign.

Habsburgs, graphics, baroque, iconography, propaganda

Habsburgowie, grafika, barok, ikonografia, propaganda

1. Balicki J., Bogucka M., Historia Holandii, wyd. 2, popr. i uzup., Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław 1989.
2. Barton S., Historia Hiszpanii, przeł. A. Mścichowska, M. Mścichowski, Książka i Wiedza, Warszawa 2011.
3. Benesz H., Ikonografia Pasji w malarstwie po soborze trydenckim [w:] Arcydzieło Petera Paula Rubensa Zdjęcie z Krzyża ze zbiorów Państwowego Ermitażu w Sankt Petersburgu. Z tradycji przedstawień pasyjnych w malarstwie i grafice północnoeuropejskiej XVI i XVII wieku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, red. H. Benesz, J.A. Tomicka, Muzeum Narodowe, Warszawa 2000.
4. Białostocki J., Uwagi o symetrii w sztukach wizualnych [w:] Refleksje i syntezy ze świata sztuki. Cykl 2, PWN, Warszawa 1987.
5. Braudel F., Morze Śródziemne i świat śródziemnomorski w epoce Filipa II, przeł. T. Mrówczyński, M. Ochab, wstęp B. Geremek, W. Kula, t. 1, wyd. 2, Książka i Wiedza, Warszawa 2004.
6. Burke P., Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, przeł. J. Hunia, Wydawnictwo UJ, Kraków 2012.
7. Careri G., Artysta, przeł. M. Woźniak [w:] Człowiek baroku, red. R. Villari, przeł. B. Bielańska, M. Gargul, M. Woźniak, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2001. Chrościcki J., Sztuka i polityka. Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów 1587−1668, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa 1983.
8. Dayczak-Domanasiewicz M., Miles christianus w Kościele Św. Krzyża w Krakowie. Przyczynek do badań nad programem ikonograficznym polichromii wnętrza [w:] Studia z dziejów kościoła Św. Krzyża w Krakowie, red. Z. Klisio, cz. 2, Oficyna Wydawnicza Wydawnictwa Naukowego Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków 1997.
9. Droysen J.G., Grundriss der Historik, Leipzig 1868.
10. Fijałkowski W., Brama królewska w Wilanowie i jej program ideowo-artystyczny, „Studia Wilanowskie” 1979, nr 5.
11. Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon, przeł. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, wyd. 2, Pax, Warszawa 2001.
12. Głowiński M., Horyzont oczekiwań [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, wyd. 3 poszerz. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998.
13. Głowiński M., Odbiorca dzieła literackiego, [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, wyd. 3 poszerz. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998.
14. Głowiński M., Propagandowa literatura [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, wyd. 3 poszerz. i popr., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998.
15. Jakobson R., Językoznawstwo a teoria informacji [w:] W poszukiwaniu istoty języka, wyb., red. nauk. i wstęp M.R. Mayenowa, t. 1, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989.
16. Jaroszyński P., Propaganda [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, red. A. Maryniarczyk, t. 8, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2007.
17. Judson J.K., C. Velde C. van de, Book Illustrations and Title-Pages, Vol. 2, Arcade Press, Brussels 1977.
18. Kalinowski K., Gloryfikacja panującego i dynastii w sztuce Śląska XVII i XVIII wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Poznań 1973.
19. Kamen H., Imperium hiszpańskie. Dzieje rozkwitu i upadku, przeł. T. Prochenka, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2008.
20. Kantorowicz E.H., Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, przeł. M. Michalski, A. Krawiec, red. nauk. wyd. pol. J. Strzelczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
21. Kissinger H., Dyplomacja, przeł. S. Głąbiński, G. Woźniak, I. Zych, Wydawnictwo „Philip Wilson”, Warszawa 1996.
22. Knapiński R., Titulus Ecclesiae. Ikonografia wezwań współczesnych kościołów katedralnych w Polsce, „Pax”, Warszawa 1999.
23. Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Pax, Warszawa 2002.
24. Koenigsberger H.G., Partie rewolucyjne we Francji i Niderlandach w XVI wieku, przeł. J. Cierpiński [w:] Europa i świat w początkach epoki nowożytnej, cz. 1: Społeczeństwo. Kultura. Ekspansja, red. A. Mączak, Wiedza Powszechna, Warszawa 1991.
25. Krasny P., Visibilia signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach Roberta Bellarmina, Cezarego Baroniusza, Rudolfa Hospiniana, Fryderyka Boromeusza i innych pisarzy kościelnych epoki nowożytnej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2010.
26. Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1992.
27. Kwaśniewicz W., Leksykon broni białej i miotającej, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2003.
28. Łaptos J., Historia Belgii, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław 1995.
29. Mazurek M., Władza i sztuka – skomplikowane relacje [w:] Sztuka w kręgu władzy. Materiały LVII Ogólnopolskiej Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, poświęconej pamięci Profesora Szczęsnego Dettloffa (1878−1961) w 130. rocznicę urodzin, red. E. Pilecka, K. Kluczwajd, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2009.
30. Moisan-Jabłońska K., Obrazowanie walki dobra ze złem, Universitas, Kraków 2002.
31. Ovidius Naso P., Przemiany, przeł. B. Kiciński, Zielona Sowa, Kraków 2002.
32. Panofsky E., Ikonografia i ikonologia, przeł. K. Kamińska [w:] Studia z historii sztuki, wyb., oprac. i posłowie J. Białostocki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971.
33. Pelc J., Barok – epoka przeciwieństw, Czytelnik, Warszawa 1993.
34. Pinilla R.M., Dime con quién andas y te dire quién eres. La cultura clásica en una procession sanmarquina de 1656 [w:] La tradición clásica en el Perú virreinal, ed. T. Hampe Martínez, Fondo Editorial Universidad Nacional Mayor de San Marcos, Lima 1999.
35. Pokorska-Primus M., Tradycja Triumfów Francesca Petrarki w grafice szkół północnych XVI wieku, „Folia Historiae Artium Seria Nowa” 1999/2000, nr 5/6.
36. Polaczek J., Sztuka i polityka w Księstwie Warszawskim. Dzieje, formy, treść i dziedzictwo, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2005.
37. Purc-Stępniak B., Kula jako symbol vanitas. Z kręgu badań nad malarstwem XVII wieku, słowo/ obraz terytoria, Gdańsk 2004.
38. Roux J.-P., Król. Mity i symbole, przeł. K. Marczewska, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1998.
39. Talbierska J., Nowożytna grafika europejska XV−XVIII wieku. Funkcje, ośrodki, oddziaływanie [w:] Inspiracje grafiką europejską w sztuce polskiej. Czasy nowożytne, red. K. Moisan-Jabłońska, K. Ponińska, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2010.
40. Talbierska J., Oryginał, replika, kopia w grafice XV−XVIII wieku [w:] Falsyfikaty dzieł sztuki w zbiorach polskich. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej 21−22 maja 1999 roku przez: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Oddział Warszawski Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Zamek Królewski w Warszawie, red. J. Miziołek, M. Morka, Warszawa 2001.
41. Tuñón de Lara M., Valdeón Baruque J., Domínguez Ortiz A., Historia Hiszpanii, przeł. S. Jędrusiak, Universitas, Kraków 1997.
42. Walczak M., „Alter Christu”. Studia nad obrazowaniem świętości w sztuce średniowiecznej na przykładzie św. Tomasza Becketa, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2001.
43. Wheatcroft A., Habsburgowie, przeł. B. Sławomirska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.
44. Zalewski Z., Święto Bożego Ciała w Polsce do wydania Rytuału Piotrkowskiego (1631 r.) [w:] Studia z dziejów liturgii w Polsce, t red. M. Rechowicz, W. Scenek, t. 1, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1973.
45. Zapolska E., Cnoty teologalne i kardynalne, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2000.
46. Ziemba A., Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580−1660, Wydawnictwa UW, Warszawa 2005.
47. Ziemba A., Nowe dzieci Izraela. Stary Testament w kulturze holenderskiej XVII wieku, „Neriton”, Warszawa 2000.
48. Żygulski Z. jun., Muzea na świecie. Wstęp do muzealnictwa, PWN, Warszawa 1982.

10.2478/sectio-2013-0012

ALEKSANDRA KOŁTUN

10.2478/sectio-2013-0013

JOSÉ MARÍA ARISO

The present article seeks to describe the main lines of what Unamuno regarded as an adequate pedagogy for the child to enjoy a genuine and long childhood, which makes it easier for him to become a man of intense interior life and great historical value, provided that such childhood remains close to his heart. To show more clearly what a suitable pedagogy for Unamuno would consist of, it will also be explained why he considered an excessive submission to scientific pedagogy as pernicious for children’s development.

En el presente artículo se pretende describir las líneas básicas de lo que Unamuno consideró como una pedagogía adecuada para que el niño disfrute de una infancia genuina y larga, lo cual facilitará que se convierta en un hombre de intensa vida interior y gran valor histórico siempre y cuando dicha infancia siga próxima a su corazón. Para mostrar más claramente en qué consiste una pedagogía adecuada para Unamuno, se explicará también por qué consideró una excesiva sumisión a la pedagogía científica como perniciosa para el desarrollo de los niños.

Unamuno, pedagogía, inmortalidad, eternidad, amor, muerte, tragedia, pedagogy, immortality, eternity, love, death, tragedy

1. Alvar M. (1961): “El problema de la fe en Unamuno”. Cuadernos Hispanoamericanos, 136, pp. 5−19.
2. Blanco M. (1994): La voluntad de vivir y sobrevivir en Miguel de Unamuno. El deseo del Infinito imposible. Madrid: ABL.
3. Cancela G. (1972): El sentimiento religioso de Unamuno. New York: Plaza Mayor.
4. Ferrater J. (1985): Unamuno. Bosquejo de una filosofía. Madrid: Alianza.
5. Gracián B. (1996): “El discreto”. En Gracián B.: El héroe. El discreto. Oráculo manual y arte de prudencia (pp. 41−135). Barcelona: Planeta.
6. Manyá J. (1960): La teología de Unamuno. Barcelona: Vergara.
7. Marías J. (1971): Miguel de Unamuno. Madrid: Espasa-Calpe.
8. Ortega y Gasset J. (2008): En torno a Galileo. Madrid: Alianza Editorial.
9. París C. (1989): Unamuno. Estructura de su mundo intelectual. Barcelona: Anthropos.
10. Sánchez Barbudo A. (1968). Estudios sobre Unamuno y Machado. Madrid: Guadarrama.
11. Unamuno M. (1958): “Almas de jóvenes”. En Unamuno M.: Almas de jóvenes (pp. 9−27). Madrid: Espasa-Calpe. (Citado como “AJ”).
12. Unamuno M. (1972): “Educación e instrucción”. En Unamuno M.: Monodiálogos (pp. 109−112). Madrid: Espasa-Calpe. (Citado como “EI”).
13. Unamuno M. (1979): “Arabesco pedagógico sobre el juego”. En Unamuno M.: De mi vida (pp. 87−92). Madrid: Espasa-Calpe. (Citado como “APJ”).
14. Unamuno M. (1981a): “La soledad de la niñez”. En Unamuno M.: La vida literaria (pp. 119−122). Madrid: Espasa-Calpe. (Citado como “SN”).
15. Unamuno M. (1981b): “La originalidad de la niñez”. En Unamuno M.: La vida literaria (pp. 167−170). Madrid: Espasa-Calpe. (Citado como “ON”).
16. Unamuno M. (1982): Recuerdos de niñez y mocedad. Madrid: Espasa-Calpe. (Citado como “RNM”).
17. Unamuno M. (1989): Amor y pedagogía. Madrid: Espasa-Calpe. (Citado como “AP”).
18. Unamuno M. (1995): Del sentimiento trágico de la vida. Madrid: Espasa-Calpe. (Citado como “STV”).

10.1515/sectio-2015-0001

LORENA ZUCHEL LOVERA, CHRISTIAN VIERA ÁLVAREZ

In the present article, one presents the development of the Chilean philosophy in the last decades, putting special emphasis in the effects that there supposes the imposition of a neoliberal model, model who not only founds the economy but all the social interactions. The question of this work is why and what is done philosophically in Chile, which are the characteristics that the economic model inherited from the dictatorship, has generated in the institutions and disciplines. Thus, definitively, what occupies (or pre-occupies) to the Chilean philosophers, as teachers and investigators, for the comprehension and construction of his own housekeeping.

En el presente artículo, se presenta el desarrollo de la filosofía chilena en las últimas décadas, poniendo especial énfasis en los efectos que supone la imposición de un modelo neoliberal, modelo que no sólo funda la economía sino que todas las interacciones sociales. La pregunta de este trabajo es por qué y qué se está haciendo filosóficamente en Chile, cuálesson las características que el modelo económico, heredado de ladictadura, ha generado en las instituciones y disciplinas. De este modo, en definitiva, qué ocupa (o pre-ocupa) a los filósofos chilenos, como profesores e investigadores, para la comprensión y construcción de sus propios quehaceres

filosofía chilena, neoliberalismo, ideología, política, Chilean philosophy, neoliberalism, ideology, politics

10.1515/sectio-2015-0002

JUAN CANO DE PABLO

Science has been dragged by its technological production. It would be desirable that science can be as independent as possible and get rid of the private interests. It would be desirable too that science increases its social functions. To understand this we are going to focus in an Spaniard example: The problem with town planning. This case provides us a good example about science and technology used in a wrong way. But it also give us hope in a way. In the last years a group of architecture collectives are flourishing. These groups believe in a different way of understanding architecture and, therefore, the social relations and ways of living.

Las ciencias han sido arrastradas por su producción tecnológica. Sería deseable que las ciencias sean lo más independientes posible de los intereses privados y acentuaran su función social. En este sentido, reflexionamos sobre un caso concreto en España: El problema urbanístico. Este asunto nos brinda un buen ejemplo del uso inadecuado de las ciencias y la tecnología, pero también nos ofrece un rayo de esperanza. En los últimos años están aflorando una serie de colectivos de arquitectura que apuestan por una manera diferente de entender la arquitectura y, por extensión, las relaciones sociales de convivencia.

protestantismo, neo-liberalismo, ideología, ciencia, urbanismo, protestant, neo-liberalism, ideology, science, town planning

10.1515/sectio-2015-0003

ELŻBIETA PLESZKUN-OLEJNICZAKOWA, KINGA GRZEGORZEWSKA

The text begins with the brief recall of the low-context and high-context cultures’ classification and the explanation of this phenomenon. In the analogous manner is also considered the issue of contact between the different cultures. To explore the topic there has been done a kind of going back in time to show the reasons which led to the encounter of the Old and the New World and the reasons which motivated the Spaniards during the conquest. The system of values of the Spanish conquistadors setting off to America is also analyzed. Their priorities are compared with the hierarchy of values which led the Anglo-Saxons during their conquest of North America.
The initial recall of the classification of low-context and high-context cultures explains the contact of the Old and New World with their whole cultural diversification. Spanish people setting out to conquer the New World in the fifteenth century were guided by the desire to get measurable benefits such as riches and offices but also the ability to gain immortal fame. In the group of the representatives of this chivalrous nation the confirmation of their bravery was a very important question. We have also indicated women who decided to take an active part in the work of the conquest and colonization of the lands of Latin America in the sixteenth century. In spite of the fact that the characters of this text came from conservative society, some of them set off on a journey and did not hesitate to take part in such a difficult and dominated by men experience which was the conquest and colonization of the New World and the work of building new society such similar to the Spanish one, but different at the same time.

El texto empieza recordando brevemente la clasificación de culturas de alto y de bajo contexto con una descripción de estos fenómenos. Asimismo se reflexiona sobre la cuestión de contactos entre distintas culturas. Para llegar a la esencia del tema, se hizo un viaje atrás en la historia para demostrar la causa del encuentro entre el Viejo y el Nuevo Mundo y las premisas que llevaron a los españoles durante la conquista. Se analizaron también los valores de los conquistadores españoles que salían a América. Dichas prioridades se compararon con la jerarquía de valores asumida por los anglosajones durante la conquista de la América del Norte

culturas de bajo y de alto contexto; conquista española; encuentro de culturas, low-context and high-context cultures; Spanish conquest, the meeting of cultures

10.1515/sectio-2015-0004

IWONA KRUPECKA

Bartolomé de Las Casas is one of the most important representatives of the idea of intercultural dialogue. In this article I will try to analyse in what way Las Casas could introduce into his doctrine both the universality, which is the condition of possibility for the dialogue, and the irreducible particularity connected with the cultural context. In order to create this complex vision of the dialogue Las Casas used the concepts taken from the scholastic tradition, as sinderesis, natural law or prudence, but the novelty of his thought consists in the redefinition of the intellectual process which succeeds between the moment of the intuitive recognition of the principles and the judgment of conscience so that it is not the stage of the science any more but of the probable and prudent believes and thereby does not constitutes the area of the theoretical but practical reason and rhetoric.

Bartolomé de Las Casas es uno de los más reconocidos patridiarios de la idea del diálogo intercultural. En esta ponencia intento analizar cómo Las Casas pudo introducir en su pensamiento tanto el nivel de lo universal – y de ese modo hizo posible el mismo diálogo – como el de lo particular en su dimensión del contexto cultural irreductible. Para lograr esta visión compleja del diálogo Las Casas evocó varios conceptos pertenecientes ala tradición escolástica: la sindéresis, ley natural oprudencia, pero redefiniendo el etapa entre el momento del reconocimiento intuitivo de los principios y el del jucio de la conciencia de la manera que deje de constituir una esfera de la ciencia y, por lo tanto, de la dialéctica y verdad. Al contrario, Las Casas lo muestra como un etapa de la prudencia, es decir, de las creencias probables, relativizadas al contexto social y cultural y por eso relacionado con retórica y razones pragmáticas.

sindéresis, prudencia, interculturalidad, ley natural, razón práctica, sindéresis, prudence, interculturality, natural law, practical reason

10.1515/sectio-2015-0005

CEZARY MORDKA

Autor koncentruje się na ogólnym przedstawieniu poglądów antropologicznych Ortegi y Gasseta, skupiając się przede wszystkim na ich możliwej aktualności. Człowiek, według Ortegi, to byt świadomy, odnoszący się określająco do otoczenia. Transcenduje on swoje biologiczne uposażenie dzięki możliwości chwilowego wykroczenia poza swą aktualną sytuacyjność. Dzięki tej zdolności (wykraczania) nie dąży tylko do realizacji biologicznych imperatywów, lecz realizuje życie jako wymyślony przez siebie projekt − dobrobyt. Takie ujęcie człowieka autor artykułu uznaje za niezwykle aktualne dla współczesnego myślenia na temat kondycji ludzkiej. Ortega rozumie człowieka jako pewną żyjącą monadę, w której można wyróżnić ciało, żywotność, duszę, ducha i „ja”. Kategorie „żywotności” czy „duszy” należą do słownika dzisiaj już nieużywanego, choć można je zidentyfikować z byciem żywym czy psychiką. Najwięcej kłopotów rodzi pojęcie „ja”, które zgodnie z konsekwencją poglądów Ortegi albo jest niezrozumiałe (niewyrażalne), albo nie jest „ja”. Problematyczne ze względu na uzasadnienie ich przyjęcia są też w antropologii Ortegi kategorie „przeznaczenia” czy „powołania”, a wraz z przyjętą przez hiszpańskiego filozofa „przypadkowością” bytu ludzkiego, ujawniają fundamentalną sprzeczność w jego antropologii.

The main purpose of this paper was to present a general outline of Ortega y Gasset’s anthropology focusing on its possible relevancy. Human being as Ortega argues, is a conscious being that specifies its surroundings. Because of the ability to transcend biological needs people can carry out their own project of life − not just being but well-being. This kind of perspective I acknowledge to be essential to our contemporary thinking about human being. Ortega considers the man as a kind of monad that consists of body, vitality, soul, spirit and ego. The notions of “vitality” or “soul” aren’t quite useful in today’s vocabulary, but they can be adopted as “living creature” and “psyche”. The notion of “ego” is dubious as it can’t be identified/expressed or to remain as “ego”. It isn’t also possible to apply at the same time the notions of “destiny” and “vocation” with the essential contingency of human being.

human being, ego, consciousness, biology, well-being, anthropology,

istota ludzka, ego, świadomość, biologia, dobrostan, antropologia

10.1515/sectio-2015-0006

KRZYSZTOF BARCIK

Zmarły 5 marca 2013 roku prezydent Wenezueli Hugo Chávez pozostawił po sobie autorską myśl polityczną – boliwarianizm, której realizacja w stopniu znaczącym odmieniła kształt społeczeństwa wenezuelskiego. Wszystkie zmiany społeczne w epoce Cháveza przeprowadzane były w duchu socjalizmu, któremu prezydent Wenezueli usiłował nadać własną, autorską interpretację. Całość zabiegów administracji centralnej posiadała głębokie uzasadnienie ideologiczne, toteż stanowi doskonałe pole do zbadania wpływu realizacji konkretnej doktryny politycznej na życie poszczególnych obywateli.
Badania wskazują zarówno na pozytywne, jak i negatywne aspekty realizacji polityki społecznej w duchu chavizmu. Z jednej strony, w efekcie przemian, najbiedniejszym autentycznie zaczęło żyć się lepiej. Z drugiej jednak strony Wenezuela w 2014 roku znalazła się w głębokiej recesji − w kraju szalała inflacja, w sklepach brakowało podstawowych dóbr.

The President of Venezuela, Hugo Chávez, who died on March 5, 2013, has left a legacy of his own political thought. Its realisation has changed extensively the shape of Venezuelan society. All social changes under Chávez’s rule were conducted in the spirit of socialism in the President of Venezuela’s own interpretation. The whole activity of central government was compellingly justified ideologically and therefore it provides a perfect research material on the impact of particular political doctrine on life of individual citizens.
Research shows that there are both positive and negative aspects of implementation of social policy in the spirit of Chavismo. On the one hand, as a result of the changes that were made, life of the poor has become easier. On the other hand, Venezuela in 2014 is in deep recession: inflation is raging and citizens have great difficulty in finding basic goods in stores.

Chávez, socialism, chavism

Chávez, socjalizm, chavizm

10.1515/sectio-2015-0007

SERGEY EFIMOVICH METELEV

W artykule zostaną omówione problemy dotyczące fenomenu bezpieczeństwa narodowego. Badanie tego zjawiska w aspekcie zarówno teoretycznym, jak i praktycznym jest szczegółowym przedmiotem analizy dokonanej przez autora. We współczesnych warunkach globalizacji ekonomicznej świata oraz integracji państw z międzynarodowym systemem ekonomicznym, pojawiają się problemy bezpieczeństwa narodowego. Poziom rozwoju ekonomicznego państw determinuje ich potencjalne możliwości w zakresie bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo ekonomiczne państw jest zależne od poziomu rozwoju gospodarczego danego kraju i jego regionów. Jest ono gwarantem niezależności ekonomicznej państwa oraz rozwoju warunków społecznych współczesnych społeczeństw.

This article is devoted to the problems of providing economic security in the Russian Federation. Methodological approaches to research of economic security characteristics as an economic category are considered in this article as independent scientific fields. The special attention is paid to the analysis of scientific definitions of economic security within each of methodological approaches. The definition “economic security” is concretized on the basis of differentiation this definition from a methodological position of the research. The analysis of economic security evaluation criteria is carried out, and also measures to its providing for Russia are systematized at the federal, the regional and the local levels.

national security, economic security, economic security evaluation criteria, measures to providing economic security

bezpieczeństwo narodowe, bezpieczeństwo ekonomiczne, kryteria oceny bezpieczeństwa ekonomicznego, środki do zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego

1. The federal law of 28.12.2010 No. 390-FZ “About safety” [An electronic resource]//Legal reference system “Consultant Plus”. − Access mode: www/URL: http://base.consultant.ru/cons/cgi/online. cgi? req=doc; base=LAW; n=108546; fld=134; dst=100128; rnd=0.5669549799058586.
2. The law of the Russian Federation of 21.07.1993 No. 5485-1 “About the state secret” (an edition of 08.11.2011) [An electronic resource]//Legal reference system “Consultant Plus”. − Access mode: www/URL: http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi? req=doc; base=LAW; n=121414.
3. The decree of the Russian President of 12.05.2009 No. 537 “About the strategy of the Russian Federation national safety till 2020” [An electronic resource]//Legal reference system “Consultant Plus”. −Access mode: www/URL: http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi? req=doc; base=LAW; n=87685; fld=134; dst=100013; rnd=0.6801035541575402.
4. The decree of the Russian President of 29.04.1996 No. 608 “About the state strategy of the Russian Federation economic security” [An electronic resource] //Legal reference system “Consultant Plus”. − Access mode: www/URL: http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi? req=doc; base=LAW; n=92725.
5. Doctrine of the Russian Federation information security (confirmed by the Russian President of 09.09.2000 No. Pr-1895) [Electronic resource]//Legal reference system “Consultant Plus”. − Access mode: www/URL: http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi? req=doc; base=LAW; n=28679.
6. “The concept of the state migration policy of the Russian Federation for the period till 2025” (confirmed by the Russian President of 13.06.2012) [An electronic resource]//The Information legal portal “Garant”. − Access mode: www/URL: http://www.garant.ru/hotlaw/federal/402320.
7. Antropova T.G. Modern problems of economic growth and economic security of Russia [Text]/T.G.
8. Antropova. − Kazan Science. 2013. − No. 4. – P. 24−27. Belsky M. Institutional bases of ensuring economic safety of Russia [Text]/M.V. Belsky//Graduate Student and Competitor. − 2006. − No. 3. – P. 21−25.
9. Bogomolov V.A. Economic security [Electronic resource]: study guide/Bogomolov V.A., Eriashvili N.D., Barikayev E.N., editor. Bogomolov V.A. − Electron. text data. − M.: UNITI-DANA, 2012. − 259 p. − Access mode: www.iprbookshop.ru/15503. − EBS “IPRbooks”, according to the password.
10. Burov V.U. Theoretical bases of research of the category “economic security” [Text]/V.U. Burov P. A. Kisloshchayev//Vestnik of Transbaikal State University. − 2011. − No. 10. – P. 3−7.
11. Grebenik V.V. Management of economic security of the region as element of providing economic security of the state of [Text]/V.V. Grebenik, A.P. Pavlov// Internet Magazine of Science. − 2012. − No. 3. – P. 17.
12. Davidenko I.V. The analysis of theoretical approaches to definition of the concept “economic security” [Text]/I.V. Davidenko//Business. Education. Right. Vestnik of the Volgograd Business Institute. − 2012. − No. 2. – P. 226−230.
13. Dementiev N.V. Economic security in the structure of modern Russia national security [Text]/N V. Dementiev//The Social and Economic Phenomena and Processes. − 2011. − No. 5−6. – P. 76−82.
14. Kalinin N.M. Economic security of the region: essence, threats and measures of providing [Text]/ Siberian Trade and Economic Magazine. – 2010. – No. 10. – P. 16−22.
15. Kostin V.I. The national security of modern Russia. Economic and sociocultural aspects of [Text]/ V.I. Kostin, A.V. Kostina. – M.: Librokom, 2013. – P. 344.
16. Kuznetsova E.I. Economic security and competitiveness [An electronic resource]: Monograph/
17. Kuznetsova E.I. − Electron. text data. − M.: UNITI-DANA, 2012. − 239 p. − Access mode: www.iprbookshop.ru/15502. − EBS “IPRbooks”, according to the password.
18. Latypov V.F. Economic security of the Russian Federation as actual basis of national security [Text]/ V.F. Latypov//Vestnik of the St. Petersburg Military University. − 2012. − T. 53. No. 1. – P. 177−183
19. Levina E.I. Economic security and the analysis of its main indicators (on the example of the Kemerovo and Omsk regions) [Text]/E.I. Levina, E.V. Gatina//Vestnik of the Kuzbass State Technical University. − 2013. − No. 1 (95). – P. 151−155.
20. Maksimov S.N. Public administration in the sphere of economic security: [Text]/S.N. Maksimov. – M.: SEI HPE Moscow Psychological and Social University, 2013. – 384 p.
21. Metelev S.E. National security and priorities of Russia development: social and economic and legal aspects: monograph [Text]/S.E Metelev. – Omsk: publisher OI RSUET, 2006. – 223 p.
22. Metelev S.E. Management of economic security: study guide [Text]/S.E. Metelev. − Omsk: publisher OI RSUET, 2006. – 219 p.
23. Metelev S.E. Economic and environmental problems in the changing world: collective monograph [Text]/S.E. Metelev. – SPb: NPK “Rost”, 2010. – 326 p.
24. Metelev S.E. Methodological aspects of threats of national security [Text]/S.E. Metelev//Vlast. – 2011. − No. 2. – P. 26−30.
25. Modernization and Russia economic security [Text]/under the editorship of N.Y. Petrakov. – M.: Pub. House “Finance and Credit”, 2009. – 514 p.
26. Morunov V.V. To the question of category “economic security” definition in modern economic literature [Text]/V.V. Morunov. − Actual Problems of Humanitarian and Natural Sciences. − 2013. − No. 1. – P. 102−105.
27. Nazarov A.U. Economic security – a problem of the present [Text]/A.U. Nazarov//Science and Society. − 2011. − No. 3. – P. 44−46.
28. Radyukova Y.U. Economic security of the country as multilevel system of elements and relations [Text]/Y.U. Radyukova, I.N. Shamayev//Social and Economic Phenomena and Processes. − 2011. − No. 1−2. – P. 194−198.
29. Safonov O.A. Definition and structure of financial and legal means providing economic security [Text]/O.A. Safonov//Financial Right. − 2010. − No. 6. – P. 2−6.
30. Seletkov S.N. Economic security of the state [An electronic resource]: study guide/S.N. Seletkov – the Electron. text data. − M.: Euroasian Open Institute, 2010. − 70 p. − Access mode: www. iprbookshop.ru/11131. − EBS “IPRbooks”, according to the password.
31. Senchagov V. How to provide economic safety in Russia [Text]/V. Senchagov//The Russian Federation Today. − 2008. − No. 6. − P. 36−37.
32. Tsukanov V.H. Economic security: essence, factors of influence and methods of providing [Text]/ V.H. Tsukanov. − Chelyabinsk: Chelyabinsk Published House, 2008. – 443 p.
33. Sheveleva O.B. Economic security of the country: genesis of concept [Text]/O.B. Sheveleva, E.A. Kalashnikov//Reputatsiologia. − 2013. − No. 1−2 (23−24). – P. 26−30.

10.1515/sectio-2015-0008

MAŁGORZATA STEĆ

Artykuł jest próbą wykazania, że w ramach przedmiotu etyka kreowane są w największym stopniu pozytywne doświadczenia edukacyjne, mające wpływ na rozwój społeczno-moralny młodzieży. Podczas lekcji etyki, prowadzonych we właściwym paradygmacie (progresywizm, podejście poznawczo-rozwojowe, idea m e n t o r i n g u ), kształtowane są cechy, postawy i kompetencje młodzieży przekładające się na osobowy rozwój. Wśród umiejętności i cech kształtowanych podczas lekcji etyki wyróżnić można: świadomość własnej tożsamości, umiejętność budowania relacji dialogicznej, kompetencję komunikacyjną, myślenie krytyczne oraz odwagę wyboru zgodnych z „Ja” wartości moralnych. Otwartość postawy nauczyciela etyki, który przyjmuje rolę m e n t o r a , a więc przewodnika i doradcy osobistego, może przełożyć się na poprawę jakości wychowania do wartości w polskich szkołach.

This paper aims to show that ethics clesses in schools create the most positive educational experiences affecting the socio-moral development of young people. While ethics classes are conducted in the proper paradigm (progressivism, cognitive-developmental approach, the idea of mentoring), it shapes the characteristics, attitudes and skills of young people which is widely reflected in one’s personal moral development. Among the skills and traits shaped by the ethics classes we can distinguish: awareness of one’s own identity, the ability to build dialogic relationships, communication skills, critical thinking and the courage to choose moral values in line with the “I”. Openness and awareness of teachers of ethics, who assume the role of mentors, leaders and personal advisors can turn into an improvement of the quality of education of values in Polish schools

ethics, development, morality, identity, critical thinking, communication skills, the choice of values, mentoring, progressivism, cognitive-developmental approach, character education

etyka, rozwój, moralność, tożsamość, myślenie krytyczne, kompetencje komunikacyjne, wybór wartości, mentoring, progresywizm, podejście poznawczo-rozwojowe, pedagogika charakteru

10.1515/sectio-2015-0009

KRZYSZTOF POLIT

10.1515/sectio-2015-0010

10.1515/sectio-2015-0011

KAMILA GRALEWSKA

10.1515/sectio-2015-0012

MACIEJ TEODOR KOCIUBA

10.1515/sectio-2015-0013

KRZYSZTOF TROJNAR

10.1515/sectio-2015-0014

Stella Villarmea

W artykule wykorzystano metodę analizy rozwiniętą przez Ludwiga Wittgensteina w jego ostatniej pracy On Certainty do poszczególnych przypadków innowacji pojęciowych w obrębie pewnych praktyk emancypacyjnych. Skłaniam się ku tezie, że wszelkie ruchy emancypacyjne nie konstruują języka ex novo, lecz raczej stopniowo starają się zrozumieć, na jakich zasadach funkcjonują pewne językowe aspekty, rozwiązując kolejne problemy i usuwając niejasności dotyczące poszczególnych terminów, i eksponując takie kreatywne sposoby posługiwania się językiem, które rzucają nowe światło na ich znaczenie. Naturalnie ten sposób postępowania nie tylko sprzyja porozumiewaniu się w obrębie grupy społecznej i zwiększa jej potencjał duchowy, ale, co ważniejsze, przyczynia się również do kształtowania korzystnych postaw moralnych i politycznych.
Niniejszy tekst ma za zadanie wyciągnięcie pewnych konkluzji o charakterze filozoficznopolitycznym, do których podstaw mogą dostarczyć ostatnie rozważania Wittgensteina. Pragnę zbadać, które z pojęć mogą okazać się płodne, w momencie kiedy odniesiemy je do pewnych teoretycznych terminów związanych ze zmianami i innowacjami pojęciowymi powstającymi w wyniku niezależnego używania języka. Intencją moją nie jest zatem wierne zaprezentowanie poglądów Wittgensteina, ale posłużenie się jego refleksjami w celu uchwycenia specyficznego problemu. W tym celu odwołuję się również do argumentów i konkluzji, które rozwinęłam wcześniej w jednej z cytowanych wyżej pozycji bibliograficznych (Villarmea 2006a; 2013).

This talk applies the analytical method developed by Wittgenstein in his last work On Certainty to specific cases of conceptual innovation within particular emancipatory practices. It is my thesis that emancipatory movements do not construct a language ex novo, but rather proceed by understanding how a certain segment of language works, removing problems and confusions regarding some terms, and proposing a creative use of that language which throws light onto its meaning. Naturally, this form of action foments good mental and linguistic health, but more importantly it also contributes to our political and moral health.
To this end I build on Wittgenstein’s later works in order to derive philosophical-political yields from his thought. I am interested in exploring the question of which notions may be fruitful when addressing in theoretical terms the issue of conceptual change and innovation in emancipatory uses of language. It is not, therefore, my aim to produce any faithful reconstruction of Wittgenstein`s thought, but to avail myself of some of his reflections in order to tackle a specific problem. In this essay I build on arguments and conclusions I first developed in (Villarmea 2006a; 2013).

Este ensayo aplica el método de análisis que desarrolla Ludwig Witttgenstein en su último trabajo, Sobre la certeza, a casos específicos de innovación conceptual en el contexto de determinadas prácticas emancipatorias. Mi tesis es que los movimientos emancipatorios no reconstruyen el lenguaje ex novo, sino que abordan el cambio desde tres niveles de aproximación: en primer lugar,intentan comprender cómo funcionan determinados segmentos del lenguaje; en segundo lugar, intentan disolver o resolver algunos problemas y confusiones que se generan en torno a algunos términos; y en tercer lugar, aspiran a proponer un uso creativo del lenguaje que arroje una nueva luz sobre su significado. Esta forma de acción e intervención no sólo mejora la salud lingüística y conceptual de un grupo social; de forma más importante aún, también contribuye a mejorar la salud moral y política de una comunidad humana.
Este ensayo quiere extraer algunas conclusiones filosófico-políticas a que pueden dar lugar las últimas reflexiones de Wittgenstein. Trato de explorar qué nociones son fructíferas a la hora de enfocar en términos teóricos el asunto del cambio y la innovación conceptual que producen los usos emancipatorios del lenguaje. No es pues, mi intención presentar una reconstrucción fiel del pensamiento wittgensteiniano, sino apoyarme en algunas de sus reflexiones para abordar un problema específico. Para este proyecto recurro a argumentos y conclusiones que he desarrollado anteriormente en (Villarmea 2006a; 2013).

Wittgenstein, scepticism, conceptual change, liberating movement, feminist theory, childbirth activism, childbirth, pregnant subject Wittgenstein, escepticismo, cambio conceptual, movimiento emancipatorio, teoría feminista, activismo parto, sujeto embarazado

Wittgenstein, sceptycyzm, innowacje pojęciowe, ruch wyzwolenia, teoria feminizmu, aktywny poród, kobieta ciężarna jako podmiot

10.2478/v10225-012-0033-2

Mariano Rodrígez González

W niniejszym tekście usiłujemy zbadać, czy w myśli Ortegi i Wittgensteina – podobieństwa i różnice na gruncie filozoficznym pomiędzy nimi stały się ostatnio przedmiotem analiz – można odnaleźć ślady tak zwanej „filozofii tragicznej”. Intencją naszą będzie również – co nawet jest bardziej istotne, ponieważ w rzeczy samej decydujące o punkcie pierwszym – charekterystyka ich specyficznych reakcji na doświadczanie w życiu ludzkim tego, co tragiczne, o ile istnieje. Ponadto nasz ostateczny cel zakłada, że analiza poglądów obu autorów pozwoli nam z większą subtelnością określić aspekty samej filozofii tragicznej. Zasadność naszego pierwotnego oczekiwania wzmacnia dodatkowo fakt, iż możemy przypuszczać, iż duże znaczenie dla tego aspektu tragiczności posiadały wittegensteinowskie lektury Schopenhauera i ortegiańskie Nietzschego.

The main task of this paper is to inquire into a question of the traces of the so – called “tragical philosophy” in the ideas of Ortega and Wittgenstein – the similarities and differences between them are widely analysed of late. Our intention is also – and what is even more important, becourse it is decisive for the above mentioned – the characteristics of the special reactions on what is tragic in a human life, if there is any. Besides, our ultimate gol is to outline more distictly the aspects of the tragic philosophy itself, with the help of the both authors` points of view. Besides the rightness of our primal assumptions is forced by the fact of the credible great importance of Wittgenstein`s reading of Schopenhauer’s and Ortega’s reading of Nietzsche.

En lo que sigue, pretendemos comprobar si se encuentran en estos dos pensadores, Wittgenstein y Ortega, cuyas similitudes y diferencias en lo filosófico han venido siendo estudiadas recientemente, huellas de una así llamada filosofía trágica. Pero también, lo que es casi más importante porque decidiría en realidad el punto anterior, intentaremos caracterizar su peculiar reacción a la experiencia de lo trágico en la vida humana, si la hubiera. Es por último, además, nuestro objetivo que el análisis de estos dos autores nos vaya a permitir distinguir con más nitidez los perfiles de la filosofía trágica misma. Nuestras esperanzas iniciales vienen reforzadas por la certeza de que, se puede suponer que con relevancia para este asunto de lo trágico, el primero habría leído a Schopenhauer, y el segundo sobre todo a Nietzsche.

revelation of tragic, absurd, praxis, reality, drama, revelación trágica, absurdo, praxis, realidad, drama

manifestacja tragiczności, absurd, praksis, rzeczywistość, dramat

10.2478/v10225-012-0034-1

José María Ariso

Kilkadziesiąt lat temu Daniel C. Denetti wyobrażał sobie, że nasi naukowcy będą w przyszłości w stanie opisać z detalami treść naszych snów, intepretując odpowiednio aktywność naszego układu nerwowego. Pomimo obecnych usiłowań naukowców zmierzających do zademonstrowania obrazowej zawartości tego, co śnimy, artykuł niniejszy podtrzymuje tezę, że w oparciu o przepowiednię Denettiego, nie można by określić, co było przedmiotem naszego snu, gdyż spełnienie tej przepowiedni stanowiłoby przypadek „perswazji”, tak jak ją rozumie Wittgenstein.

Some decades ago, Daniel C. Dennett imagined our scientists of the future predicating dream narratives in great detail by translating nervous-system activity into dream contents. In spite of current scientific attempts to display the graphic content of our dreams, in this paper it is argued that the fulfilment of Dennett’s prediction would not allow to reveal what we have actually dreamt, for such fulfilment would constitute a case of ‘persuasion’ in Wittgenstein’s sense.

Hace algunas décadas, Daniel C. Dennett imaginó que nuestros científicos serían capaces en el futuro de predecir con gran detalle narraciones de sueños al traducir la actividad del sistema nervioso en contenidos de sueños. A pesar de los actuales intentos de los científicos por mostrar el contenido gráfico de nuestros sueños, en este artículo se mantiene que el cumplimiento de la predicción de Dennett no permitiría revelar qué es lo que realmente hemos soñado, pues dicho cumplimiento constituiría un caso de “persuasión” en el sentido propuesto por Wittgenstein.

neuroscience, dream, language-game, certainty, compatibilism, Wittgenstein, Dennett, neurociencia, sueño, juego de lenguaje, certeza, compatibilismo, Wittgenstein, Dennett

neuronauka, sen, gry językowe, pewność, kompatybilność, Wittgenstein, Dennett

10.2478/v10225-012-0035-0

Geoffrey R. Skoll

W artykule autor usiłuje wyjaśnić, w jaki sposób sztuka przekształca się w czynnik zwalczający upadek i nasilające się anomalie w mieście Midwest w Stanach Zjednoczonych, położonym w przemysłowym obszarze określanym jako Rust Belt. To, co wydaje się dla obszaru specyficzne, to zakorzenione w tutejszej klasie robotniczej kulturowe tradycje oraz ożywiona działalność artystyczna. Ponieważ nie istnieje żadna teoria wyjaśniająca, w jaki sposób sztuka może spowodować takie skutki, autor odwołuje się do realistycznego wyjaśniania zjawisk. Dlatego też jako część tworzonej teorii wyjaśniającej przedstawia rozwój pewnych zjawisk socjologicznych i biologicznych w skali makro oraz zjawisk neurologicznych w skali mikro. W ten sposób powstał zarys pewnej teorii sztuki jako siły społecznej.

Faced with trying to explain how a former industrial neighborhood in a rustbelt, Midwest city in the United States, this essay turns to art as a force that militates against urban decay and anomie. What seems to make this neighborhood unique is a cultural tradition of working class art. and artists. Nonetheless, there is no theory of how art could produce such an effect. Therefore, thick theorizing is invoked. Along the way and as part of the theory, macro biological and social evolution is juxtaposed to neurological micro evolution. Accordingly a theory of art as a social force is outlined

El artículo se esfuerza en explicar como el arte se transforma en un factor que lucha contra la decadencia y las anomalías sociales en la ciudad Midwest en los Estados Unidos, ciudad que pertenece a la zona industrial llamada Rust Belt. Parece ser que algunos rasgos característicos de la zona se deben a las tardiciones culturales arraigadas en la clase trabajadora y a su intesiva actividad artística. Puesto que no existe ninguna teoría que explique cómo el arte puede provocar tales consecuencias, intentaremos expilcar el fenómeno de modo realista. Por este motive en la teoría explicativa mostramos el desarollo de fenómenos sociológicos y biológicos en macro escala y fenómenos neurológicos en micro escala. Por lo tanto, se perfila una teoría del arte como fuerza social.

art, Bourdieu, Gans, Merleau-Ponty, scapegoats, social evolution, symbolization, theory, urban decay, violence, working class, arte, Bourdie, Gans, Merleau-Ponty, chivo expiatorio, evolución social, simbolización, teoría, decadencia urbana, violencia, clase trabajadora

sztuka, Bourdieu, Gans, Merleau-Ponty, kozioł ofiarny, ewolucja społeczna, symbolizacja, teoria, upadek miast, przemoc, klasa robotnicza

10.2478/v10225-012-0036-z

Barbara Kazimierczak

Tekst jest poświęcony dwóm koncepcjom rozumu w hiszpańskiej refleksji filozoficznej. Pierwsza z zaprezentowanych koncepcji to racjonalizm harmonijny hiszpańskich krauzystów. Za jej sprawą w dziewiętnastowiecznej Hiszpanii rozkwitła wiara w rozum. Następnie zostanie przedstawiona irracjonalistyczna postawa Miguela de Unamuno. Racjonalizm harmonijny hiszpańskich krauzystów i Unamuna wroga postawa wobec rozumu są koncepcjami zupełnie odmiennymi, ale mimo tego wyłaniają się z nich cechy sugerujące subtelne podobieństwa. I krauzystowski racjonalizm, i unamunowski irracjonalizm są perspektywami, które w różnym stopniu akcentowały złożoność bytu ludzkiego. Nie redukowały kondycji ludzkiej do jednej władzy poznawczej, choć przyznawały prymat rozumowi (krauzyzm) lub mu go odbierały (Unamuno).

The paper presents concepts of a reason in the Spanish philosophical reflection. Firstly, a harmonic rationalism of Spanish krausists is presented. Due to this trend, in 19th century Spain a belief in the reason was blossoming. Secondly, Miguel de Unamuno’s irrationalistic attitude is shown. Krausistic harmonical rationalism and Unamuno’s attitude toward the reason are two extremely different conceptions, but there appears features suggesting subtle similiarities. The rationality of the Spanish krausists and the unamunian’s irractionalism are two prospects which in different way was stressing multiplicity of the human being. They did not reduce human conditions to only one way of creating knowledge, however they were admitting a priority to the reason (krausism) or they were taking it away (Unamuno).

En el artículo se presentan dos concepciones de la razón, creadas dentro del marco de la reflexión filosófica española. En el primer lugar se expone el racionalismo armónico de los krausistas españoles. Debido a esta formación intelectual, en lo largo del siglo diecinueve se pudo observar en España un gran crecimiento del prestigio de la razón y del racionalismo. En el segundo lugar se comenta la actitud irracionalista de Miguel de Unamuno. Entre las posturas de los krausistas y del filósofo vasco hacia la razón hay innegables y hondas diferencias, pero una reflexión sobre las mismas permite revelar unas interesantes similitudes. El racionalismo de los krausistas españoles y el irracionalismo de Unamuno son dos diferentes perspectivas teóricas, pero igualmente enseñan la complejidad y la riqueza del ser humano. No reducen unilateralmente la condición humana a la única forma de la existencia y mucho menos a una elegida forma del conocimiento, a pesar de admitir una prioridad de la razón en la existencia humana – el krausismo – o – en el caso opuesto de Unamuno – su poca relevancia en las más dignas tareas de la vida.

reason, Spanish philosophy, Spanish krausism, harmonic rationalism, Miguel de Unamuno, irrationalism, razón, filosofía española, krausismo español, el racionalismo armónico, Miguel de Unamuno, irracionalismo

rozum, filozofia hiszpańska, hiszpański krauzyzm, racjonalizm harmonijny, Miguel de Unamuno, irracjonalizm

10.2478/v10225-012-0037-y

Łukasz Fidos

Punktem wyjścia dla znalezienia odpowiedzi na pytanie: Czy kłamstwo w życiu człowieka jest nieuchronne…? jest w artykule przegląd ważniejszych definicji kłamstwa. Niektóre definicje, jak choćby św. Augustyna, podkreślają antyspołeczny jego charakter, wynikający z chęci okłamania drugiego człowieka. Według etologa i filozofa Konrada Lorenza zwierzęta zachowują wewnątrzgatunkową lojalność, nie dopuszczając się kłamstw wobec siebie. Z drugiej strony Albert Sebeok opisuje zachowanie pewnej lisicy wskazujące na umiejętność kłamania nawet we własnym stadzie; ten fakt mógłby usprawiedliwić skłonność człowieka do kłamstwa. Człowiek zajmuje jednakże w świecie szczególną pozycję, toteż działania złe, takie jak kłamanie, zależne od jego woli nie powinny być nieuchronne. W dyskusji pomiędzy filozofami pojawiają się dwa wątki: bezwzględnego zakazu kłamania jako zła najwyższego oraz jego dopuszczalności w pewnych warunkach. Myślicielem uznającym kłamstwo za zbrodnię przeciwko człowieczeństwu jest Immanuel Kant. Zadziwiająca zgodność jego poglądów (ale również – Milla i MacIntyre’a) z sądami etyki chrześcijańskiej wymaga wyjaśnień, jako że chrześcijaństwo traktuje kłamstwo przede wszystkim jako niewdzięczność wobec miłości Boga i zbrodnię przeciw Niemu. Dla obu tych nurtów filozoficznych jest oczywistamożliwość uniknięcia kłamstwa dla osiągnięcia najwyższej cnoty: prawdomówności.

As a starting point in search for the answer to the question whether: a lie in human life is Inevitable or not…? in the article there is a review of the major definitions of lie. Some definitions, such as the St. Augustine’s, emphasize his anti-social nature, resulting from a desire to deceive others. According to Konrad Lorenz – ethologist, and philosopher – intraspecific animals behave loyal and do not commit lies to each other. On the other hand –Albert Sebeok describes the behawior of a vixen with the ability to lie, even in his own tribe and this fact could justify the human tendency to lie. But man got a special position in the world, so his unmoral activities, such as lying, are dependent on his will and should not be inevitable. There are two points of view in the philosophical discussion of the subject: one is the absolute prohibition of lying as the supreme evil, and the other – its admissibility under certain circumstances. Immanuel Kant is the moralist who defines lie as a crime against humanity. Astounding similarity of his definition of lie (as well as those of Mill and MacIntyre) with the basic postulates of Christian ethics, however, requires clarification, because Christianity treats lie primarily as ingratitude towards the God’s love and a crime against him. However in both of these trends there is an apparent ability to avoid lying and so to achieve one of the highest virtues – the truthfulness.

En el artículo observamos las diferentes definiciones acerca de la mentira para encontrar la respuesta a la pregunta : es la mentira inevitable en la vida humana? Las definiciones de la „mentira, por ejemplo la de San Agustín, subrayaron su carácter antisocial que se origina en el deseo de engañar de la otra persona. Según el etólogo y filósofo Konrad Lorenz los animales mantienen lealtad entre ellos y nunca mienten en el ámbito de su propio genero. Por otra parte Albert Sebeok describe el comportamiento de la zorra, que puede ser una prueba sobre la posibilidad de que se dé la mentira incluso en su propia manada; este hecho podría justificar la inclinación del hombre a mentir. La posición del hombre en el universo es sin embargo particular y por eso lo malo que hace no debería ser inevitable. En la discusión entre los filósofos se puede observar dos posturas: la interdicción absoluta de mentir, porque la mentira es un mal supremo y la postura que admite la mentira como tolerable en ciertas condiciones. Por ejemplo Kant es un pensador que trata la mentira como un crimen contra la humanidad. La coincidencia de su pensamiento (pero también el de Mill y MacIntyre) con lo que nos dice la ética cristiana es sorprendente, pero exige una explicación. El cristianismo trata la mentira sobre todo como un crimen contra Dios y como un acto de ingratitud hacia Él. Para las dos posturas mencionadas es sin embargo evidente que se puede evitar la mentira para conseguir la veracidad que es una virtud suprema.

lying, deception, game, truthfulness, zoosemioticians, St. Augustine, St. Thomas Aquinas, Kant, Mill, MacIntyre, Lorenz, Sebeok, mentira, estafa, juego, vericidad, zoosemióticos, San Agustin, San Tomás, Kant, Mill, MacIntyre, Lorenz, Sebeok

kłamstwo, wprowadzanie w błąd, gra, prawdomówność, zoosemiotycy, św. Augustyn, św. Tomasz z Akwinu, Kant, Mill, MacIntyre, Lorenz, Sebeok

10.2478/v10225-012-0038-x

Agnieszka Skrobas

Tekst Sztuka w ujęciu José Ortegi y Gasseta przybliża myśl estetyczną Ortegi y Gasseta. Teoria sztuki hiszpańskiego myśliciela wyrasta z ogólnej myśli filozoficznej i kulturoznawczej, toteż autorka przytacza koncepcję kultury hiszpańskiego myśliciela, jego elitaryzm i filozofię życia, w które wpisuje się definicja sztuki J. Ortegi y Gasseta. Nakreśla stosunek hiszpańskiego myśliciela do tradycji oraz postulaty nowej sztuki, takie jak: 1) dehumanizacja, 2) unikanie form mających swe odbicie w życiu, 3) spowodowanie, by dzieło sztuki było wyłącznie dziełem sztuki, 4) traktowanie sztuki jako zabawy i niczego więcej, 5) postawa z zasady ironiczna, 6) wystrzeganie się fałszu i 7) skrupulatna realizacja dzieła oraz 8) brak transcendentnego znaczenia.

The article The Art According to José Ortega y Gasset makes more clear and understandable Ortega y Gasset’s aesthetic thought. The art theory of the Spanish thinker derives from the general philosophical and cultural expert thought. Thus the author quotes the Spanish thinker’s idea of culture, his elitism and his life’s philosophy that define the definition of art according to J. Ortega y Gasset. The author of this article outlines the Spanish thinker’s attitude towards the tradition and the postulates of the new art: 1) dehumanization, 2) escapism from the forms that have something in common with the reality, 3) striving to the artwork to be a pure artwork, 4) treating of art as nothing more but amusement, 5) an attitude on an ironic basis, 6) guarding against any falsehood and 7) scrupulous making of an artwork as well as 8) lack of a transcendental meaning.

El texto titulado El arte según José Ortega y Gasset nos acerca al pensamiento estético de Ortega y Gasset. La teoría del arte del pensador español se fundamenta sobre la base de su pensamiento filosófico general y su teoría de la cultura. Por eso la autora apela a la concepción de la cultura de Ortega. Su elitismo y su filosofía de la vida son una base de su definición del arte. Describe la postura del filósofo ante la tradición y sus postulados relacionados con el nuevo arte: 1) la deshumanización del arte, 2) el rechazo en el arte de las formas que son las imágenes de la vida, 3) la tendencia de que la obra de arte sea solo obra de arte, 4) el tratamiento del arte como el juego y nada más, 5) la postura principalmente irónica, 6) el rechazo de lo falso, 7) la falta de significados de carácter transcendental.

Spanish philosophy, aesthetics, art, dehumanization of art, untranscendency, filosofía española, estética, arte, deshumanización del arte, atranscendencia

filozofia hiszpańska, estetyka, sztuka, dehumanizacja sztuki, atranscendentność

10.2478/v10225-012-0039-9

Cezary Mordka

Podstawowym celem artykułu jest prezentacja funkcji wierzeń oraz idei w pracach Ortegi y Gasseta. Wierzenia i idee powstają jako konieczna odpowiedź na enigmatyczność otoczenia, w jakim żyje podmiot, stanowiąc warunek istnienia oraz dobrostanu jednostki. Między tymi dwoma typami aktów przeświadczeniowych zachodzi jednak fundamentalna różnica. W pierwszych (wierzeniach) „tkwimy”, są one nieświadomym tłem naszego zachowania, podczas gdy drugie (idee) intencjonalnie wytwarzamy. Świat (pierwotnie nieokreślony) zawsze jest ujmowany za pomocą kolejnych ujęć, co kreuje pole wzajemnego znoszenia się owych ujęć oraz samej rzeczywistości. Ortega unika w swych rozważaniach zarówno stanowiska relatywistycznego (czy nihilistycznego), jak i naiwnego fundamentalizmu (metafizycznego czy religijnego).

The main purpose of this paper is to present a function of beliefs (creencias) and ideas (ideas) in Ortega’s works. The existence of beliefs and ideas has as their cause enigmatic nature of the environment itself and the necessity of the course of life (at different levels). Thus, while living we have to fulfill some acts of believing. But there is a fundamental and essential difference between beliefs and ideas. We are stuck in the first ones while the last we consciously produce. Constant transgressing both beliefs and ideas prevents Ortega’s thought from accepting the idea of absurdity of life and simultaneously from assuming the fictitious metaphysical or religious hopes.

El objetivo principal de este artículo es mostrar el funcionamiento de las creencias y ideas en las obras de Ortega y Gasset. La existencia de ideas y creencias tienen como causa la naturaleza enigmática del propio entorno y la necesidad en el curso de la vida (en diferentes niveles). Por lo tanto, cuando se vive, tenemos que cumplir con algunos actos de creer. Pero hay una diferencia fundamental y esencial entre ideas y creencias. Nos atenemos a las primeras (creencias) mientras que fabricamos conscientemente los últimos (ideas). La constante transgresión de las ideas y creencias impide al pensamiento de Ortega aceptar la idea de lo absurdo de la vida y al mismo tiempo de asumir las esperanzas ficticias, metafísicas o religiosas.

concepts, beliefs, ideas, life, enigmatic, vital environment, take into account, background,conscious, authentic reality, adaptive unconsciousness, conceptos, creencias, ideas, vida, enigmático, entorno vital, tener en cuenta, trasfondo, consciente, realidad auténtica, inconsciencia adaptativa

pojęcia, wierzenia, idee, środowisko życiowe, enigmatyczność, tło, świadomy, autentyczna rzeczywistość, nieświadomość adaptacyjna

10.2478/v10225-012-0040-3

Aneta Kozak Śmigiel

10.2478/v10225-012-0041-2

Kamila Gralewska

10.2478/v10225-012-0042-1

Jan Czerniawski

10.2478/v10225-012-0043-0

Leszek Kopciuch

10.2478/v10225-012-0044-z

URSZULA KUSIO

The article attempts to undertake the issues of multiculturalism which remain actual and unsolved. On one hand, multiculturalism is acknowledged as an unquestionable social phenomenon; on the other some reject its existence at all. The main emphasis of the text is put on the relation we – they so as to prove that schema is still very much present in so-called open societies.

multicurturalism, culture, Other, Foreign

1. Augé M., 2010, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, PWN, Warszawa.
2. Bauman Z., 2000, Ponowoczesność jako źródło cierpień, tłum. J. Bauman, Wydawnictwo Sic!, Warszawa. Bauman Z., 2006, Życie na przemiał, tłum. T. Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
3. Buchowski M., 2008, Antropologiczne kłopoty z multikulturalizmem, w: Czy klęska wielokulturowości?, red. H. Mamzer, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
4. Burszta W.J., 2004, Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
5. Clifford J., 2000, Kłopoty z kulturą: dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, tłum. E. Dżurak, J. Iracka, E. Klekot, Wydawnictwo KR, Warszawa.
6. Dobiecki G., 2011, Granice tolerancji. Wywiad z A. Finkielkrautem, „Wprost”, 7 sierpnia 2011. Fukuyama F., 1996, Koniec historii, tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski, Zysk i S-ka, Poznań.
7. Golka M., 2010, Wielokulturowości, Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa.
8. Hildebrandt-Wypych D., 2008, Wielokulturowość upolityczniona – wielokulturowość urynkowiona: dylematy europejskiej polityki imigracyjnej, w: Czy klęska wielokulturowości?, red. H. Mamzer, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
9. Huntington S.P., 1998, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, tłum. H. Jankowska, Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa.
10. Iglicka K., 2004, Unijny wymiar bezpieczeństwa z perspektywy migracji międzynarodowych i dylematów wielokulturowości, Raporty i Analizy 7/04, Centrum Stosunków Międzynarodowych. Kapuściński R., 2007, Nie ogarniam świata. Z Ryszardem Kapuścińskim spotykają się Witold Bereś i Krzysztof Burnetko, Świat Książki, Warszawa.
11. Kłodkowski P., 2002, Wojna światów? O iluzji wartości uniwersalnych, Znak, Kraków.
12. Kusio U., 2011, Dialog w komunikacji międzykulturowej. Ideały a rzeczywistość, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
13. Kymlicka W., 2009, Współczesna filozofia polityczna, tłum. A. Pawelec, Fundacja Aletheia, Warszawa.
14. Lévi-Strauss C., 1969, Myśl nieoswojona, tłum. A. Zajączkowska, PIW, Warszawa.
15. Łotman J., 1999, Kultura i eksplozja, tłum. B. Żyłko, PIW, Warszawa. Merton R.K., 1982, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, red. J. Wertenstein-Żuławski, E. Morawska, PWN, Warszawa.
16. Możejko E., 2004, Wielka szansa czy iluzja? Wielokulturowość w dobie ponowoczesności, w: Dylematy wielokulturowości, red. W. Kalaga, Universitas, Kraków.
17. Nowicka E., 1990, Swojskość i obcość jako kategori Rewers E., 2004, Transkulturowość czy glokalność? Dwa dyskursy o kondycji post‑ponowoczesnej, w: Dylematy wielokulturowości, red. W. Kalaga, Universitas, Kraków.
18. Sarrazin T. 2010, Deutschland schafft sich ab: Wie wir unsere Land aufs Spiel setzen, Deutsche Verlags-Anstalt, München.
19. Scheffer P., 2010, Druga ojczyzna. Imigranci w społeczeństwie otwartym, tłum. E. Jusewicz‑Kalterm, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
20. Shayegan D., 2001, Wszyscy jesteśmy migrantami, „Forum” nr 10. Welsch W., 1998, Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury, tłum. B. Szusła, J. Wietlecki, w: Filozoficzne konteksty rozumu transwersalnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha, red. R. Kubicki, cz. 2, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
21. Zick A., Küpper B., Hövermann A., 2011, Die Abwertung der Anderen. Eine Europäischen Zustandsbeschreibung zu Intoleranz, Vorurteilen und Diskriminierung, Friedrich‑Ebert‑Stiftung, Berlin.

10.2478/sectio-2013-0001

TER-HSING CHENG

Paper focuses on civic participation and its disadvantaged factors in civil society and democratic life in new democracies, especially after long-term deprivation of political freedom. I emphasize the experiences of Central and Eastern European countries or the post-communist countries, especially the Czech case, and make a comparison with Taiwan. The disadvantaged factors in this paper at least involve social indifference, corruption, powerless for the politics and no trust for governments and the general society. The factors of development in politics and the economy do not necessarily guarantee the participation in civic participation, which is regarded as a prominent component of civil society and democracy. There are still many other factors that influence the consolidation of civil society and democracy in the new democracies, and the legacy of prior regimes is one of the most decisive. Due to the degree of overall political and social control during the period of authoritarian or communist regimes, people removed themselves from politics, so their trust in politics is diminished. When confronting the bureaucratic system, people become powerless, or unwilling to concern themselves with politics. Therefore, the legacy of prior regimes, both authoritarian and communist, consists of political distrust, a sense of powerlessness and political indifference. During the period of democratization, corruption is also a serious problem, and corruption often brings about further political distrust and apathy toward politics. Research instruments involve international surveys including ISSP Citizenship 2004, Taiwan and Czech domestic election records and some other surveys like CVVM in the Czech Republic.
The examination of the Taiwan and Czech cases confirms the negative correlation between the effects of prior-regime legacy and civic participation. Those who have high levels of political distrust, sense of powerlessness, and political indifference are more unwilling to participate in civic associations and actions to express social and political concerns, and tend to shy away from civic participation.

civil society, participatory democracy, social distrust, comparisons between Czech Republic and Taiwan

Galicja Wschodnia, pogranicze polsko-ruskie, świadomość narodowa, spis ludności, HGIS

1. Agnew H., 2004, The Czechs and the Lands of the Bohemian Crown, California: Hoover Institution Press.
2. Auer S., 2006, After 1989, WHO are the Czechs? Nationalism and Ethnic Politics, Vol. 12, pp: 411–430.
3. Blake C.H. & Martin C.G., 2006, The Dynamics of Political Corruption: Re-examining the Influence of Democracy, Democratization, Vol. 13, Issue 1, pp: 1–14.
4. Borek D., Carba T. & Korab A., 2003, The Legacy, Uniprint, s.r.o., rychnov nad Kneznou.
5. Copper J.F., 2003, Taiwan: Democracy’s gone awry? Journal of Contemporary China, 12(34), pp: 145–162.
6. Das J.R., 2005, Putting Social Capital in its Place, Capital and Class.
7. Cornej J. & Pokorny J., 2003, A Brief History of the Czech Lands to 2004, Prague: the Prah Press.
8. Dowley M.K. [et al.], 2002, Social Capital, Ethnicity and Support for Democracy in the Post-Communist States, Europe-Asia Studies, Vol. 53, No. 4, pp: 505–527.
9. Dowling M., 2002, Czechoslovakia: Brief Histories, Oxford University Press. Fell D., 2006, Democracy on the Rocks: Taiwan’s Troubled Political System Since 2000, Harvard Asia Pacific Review, pp: 21–25.
10. Dryzek S.J. [et al.], 2000, The Real World of Civic Republicanism: making Democracy Work in Poland and the Czech Republic, Europe-Asia Studies, Vol. 52, No. 6, pp: 1043–1068.
11. Ehrenberg J., 1999, Civil Society, the critical history of an idea, New York University Press, New York.
12. Ekman J. & Linde J., 2005, Communist Nostalgia and the Consolidation of Democracy in Central and Eastern Europe, Journal of Communist Studies & Transition Politics, Vol. 121, Issue 3, pp: 354–374.
13. Eyal G., 2000, Anti-politics and the spirit of capitalism: Dissidents, monetarists, and the Czech transition to capitalism, Theory and Society, Vol. 29, pp: 49–92.
14. Fagin A., 1999, The Development of Civil Society in the Czech Republic: the environmental sector as a measure of associational activity, Journal of European Area Studies, Vol. 7, No. 1, pp: 91–108.
15. Fawn R., 2000, The Czech Republic: A Nation of Velvet, Amsterdam: Harwood Academic Publishers.
16. Fukuyama F., 2001, Social Capital, Civil Society and Development, Third World Quarterly, Vol. 22. No. 1, pp: 7–20.
17. Furst R., 2005, Taiwan-A Maturing Chinese Democracy, Prague: Perspectives, Vol. 24, pp: 42–60.
18. Glenn J.K., 2000, Civil Society Transformed: International Aid to New Political Parties in the Czech republic and Slovakia, International Journal of Voluntary and Nonprofit Orgnization, Vol. 11, No. 2, pp: 161–179.
19. Hadjiisky M., 2001, The failure of the participatory Democracy in the Czech Republic, West European Policits, Vol. 24, No. 3, pp: 43–64.
20. Halman L. [et al.], 2006, Social Capital in Contemporary Europe: evidence from the European Social Survey, Portuguese Journal of Social Science, Vol. 5, No. 1, pp: 65–90. Ho W.C., 2003, Democracy, Citizenship and Extra-musical Learning in Two Chinese Communities: Hong Kong and Taiwan, British Association for International and Comparative Education, Vol. 33, No. 2, pp: 155–171.
21. Holy L., 1996, The Little Czech and the Great Czech Nation: National Identity and the Post-Communist Social Transformation, Cambridge University Press.
22. Hooghe M. [et al.], 2003, Introduction: Generating Social Capital, New York, pp: 10–18.
23. Hsiao H.H., 2005, A Trilogy of Social Movement Study, Taipei: Taiwan News, 2005.8.4, pp: 84–86.
24. Hsieh H.H., 2000, Civil Society under the Democratic Transition in Taiwan: A Case of Taiwan’s Social Movement from 1987–1994, Taipei: Study of Taiwan Historical Material, Vol. 16, pp: 55–72.
25. Huntington S.P., 1993, The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century, University of Oklahoma Press: Norman.
26. Kuo C.T., 2000, Taiwan’s Distorted Democracy in Comparative Perspective, Koninklijke Brill NV, Leiden, Jaas XXXV, 1, pp: 85–124.
27. Kuras B., 2001, Is There Life on Marx? Post-Communist Central Europe – the Rough with the Smooth, Prague: Evropsky Literarni Klub.
28. Laliberte A., 2001, Buddhist Organizations and Democracy in Taiwan, American Asian Review, Vol. 11, No. 4, pp: 97–129.
29. Leff C.S., 1997, The Czech and Slovak Republics: Nation Versus State, Colorado: the Westview Press.
30. Levi M. & Stoker L., 2000, Political Trust and Trustworthiness, Annual Review of Political Science, Vol. 3, Issue 1, pp: 475–508.
31. Liao F.F.T., 2001, Establish a National Human rights Commission in Taiwan: The Role of NGO’s and Challenges Ahead, Asia-Pacific, Journal on Human Rights and the Law, Vol. 2, No. 2, pp: 90–109.
32. Lo M.C.M [et al.], 2006, Deploying Weapons of the Weak in civil Society: Political Culture in Hong
33. Kong and Taiwan, Social Justice, Vol. 33, No. 2, pp: 77–104.
34. Lu S.L., 2007, The Global Taiwan, Taipei: INK.
35. Machonin P., 1997, Social Transformation and Modernization: On Building Theory of Societal Changes in the Post-Communist European Countries, Prague: SLON.
36. Madsen R., 2002, Confucian Conceptions of Civil Society, in Simone Chambers and Will Kymlicka, editor, Alternative Conceptions of Civil Society, Princeton University Press.
37. Marsh M.R., 2003, Social Captial, Guanxi, and the Road to Democracy in Taiwan, Comparative Sociology, Vol. 2, Issue 4, pp: 576–604.
38. Mlcoch L., Machonin P. & Sojka M., 2000, Economic And Social Changes in Czech Society After 1989: An Alternative View, Charles University in Prague: The Karolinum Press.
39. Myant M., 2005, Klaus, Havel and the Debate over Civil Society in the Czech Republic, Journal of Communist Studies and Transition Politics, Vol. 21, No. 2, pp: 248–267.
40. Myant M. & Smith S., 2006, Regional Development and Post-Communist Politics in a Czech Region, Europe-Asia Studies, Vol. 58, No. 2, pp: 147–168.
41. O’Mahony J., 2003, The Catholic Church and Civil Society: Democratic Options in the Post-Communist Czech Republic, West European Politics, Vol. 26, Issue 1, pp: 177–194.
42. Po Y., 2005, The Portrait of Democratic Events in Twentieth Century’s Taiwan, Taipei: Human Rights Educational Foundation and Yuan Liou Publishing Co.
43. Polisensky J.V., 1991, History of Czechoslovakia in Outline, Prague: Bohemia International.
44. Putnam R., 1993, Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy, Princeton: Princeton University Press
45. Rakusanova P., 2006, Civil Society and Civic Participation in the Czech Republic.
46. Roy D., 2003, Taiwan: A Political History, Cornell University Press. Rudolph J.T. [et al.], 2005, Political Trust, Ideology, and Public Support for Government Spending, American Journal of Political Science, Vol. 49, No. 3, pp: 660–671.
47. Saxton D.G., 2005, Social Capital and the Growth of the Nonprofit Sector, Social Science Quarterly, Vol. 86, No. 1, pp: 16–26.
48. Stolle D., 2003, The Sources of Social Capital, Generating Social Capital: Civil Society and Institutions in Comparative Perspective, ed. by M. Hooghe and D. Stolle, New York: Palgrave, pp: 19–42.
49. Trika D., 2006, Czech Corruption: What’s The Cure? New Presence, Vol. 8, Issue 3, pp: 12–13.
50. Vajdova T., 2004, An Assessment of Czech Civil Society in 2004: after fifteen years of development: CIVICUS Civil Society Index Report for the Czech Republic.
51. Vecernik J. & Mateju P., 1999, Ten Years of Rebuilding Capitalism: Czech Society after 1989, Prague: Academia.
52. Vesely A., Mares P. [et al.], 2006, The National Debate on Social Capital. Literature Review on Civil Society, Citizenship and Civil Participation in the Czech Republic, Head of the Author’s Team: M. Potucek, Prague: CESES FSV UK.
53. Wang Q.K., 2000, Taiwanese NGOs and the Prospect of National Reunification in the Taiwan Strait, Australian Journal of International Affairs, Vol. 54, No. 1, pp: 111–124.
54. Wong J., 2005, Adapting to Democracy: Societal Mobilization and Social Policy in Taiwan and South Korea, Studies In Comparative International Development, Vol. 40, No. 3, pp: 88–111.
55. Czech Information of Election, www.volby.cz/index_en.htm.
56. Taiwan Information of Election, http://210.69.23.140/cec/cechead.asp.
57. International Social Survey Programme 1996: Role of Government III (ISSP 1996), http://zacat. gesis.org/webview/index.jsp.
58. International Social Survey Programme 2004: Citizenship (ISSP 2004), http://zacat.gesis.org/webview/ index.jsp.
59. International Social Survey Programme 2006: Role of Government (ISSP 2006), http://zacat.gesis. org/webview/index.jsp.
60. CVVM , www.cvvm.cas.cz/upl/zpravy/100875s_pi90223.pdf.

10.2478/sectio-2013-0002

EWA MISZCZAK

This article is an attempt to show the impact of participation in the religious communities of youth or lack thereof on the shape of their spiritual life with particular attention to the Holiness as central issues in Christianity. It is based on surveys, which have been carried out on 1841 students of recent classes in grammar schools in Lublin region in the year 2010. Research has shown that participation in various prayer communities is clearly acquiring religious knowledge, deepening involvement in parish life, raise awareness of the principles and truths of the faith, the development of various aspects of spirituality. The participants of prayer groups more often than non-participating individuals are involved in a variety of religious practices, particularly evident in the case of a practice extra-curricular activities. Continuous formation of spiritual director (confessor), participation in various forms of religious activity promotes the production of a conscious member of the Church. Therefore, belonging to the communities and movements surely helps in shaping involved and informed attitude of religious young man, but only few respondents belong to these groups.

religiosity, youth, participation in religious organizations and communities

10.2478/sectio-2013-0003

Jagoda Jezior

The basic aim of this article is the analysis of factors which shape the process of implementation of social research directed to employers; the subject of these studies are the characteristic of the demand for work of people with higher education. The assumption of the specificity of these kind of studies (social rank of their issues and abilities of application of acquired knowledge in socialeconomic and educational policies) is the starting point. However, the main place is occupied by relations of exchange between human subjects on the labour market, and considerations are concentrated on the importance of this context for the course of studies and achieved results. Representatives of employers and students participate in the research process in double roles. Relations that result from the fact of representing the part of the demand for work and supply (relation of value exchange) form one level; the other is the participation in studies (relation of information exchange). This implies a problem: to what extend the context shapes the way respondents and interviewers fulfill their roles, how the communication is created and definitions of situation are formed. Empirical studied conducted by the author in 1998 – 2010 in Lublin Province constitute the basic source material. The projects possessed convergent theoretical and methodological assumptions. The analysis corresponds with a current trend of empirical methodology and “good practice” in social studies.

employers, students, labour market, sample survey, empirical methodology

10.2478/sectio-2013-0004

MAŁGORZATA SZATAN

The unsustainable consumption has many negative effects which should be reduced. The ecologization of consumption is one of the available solution. It is achieved for example by organic products purchasing. It turns out that “organic product” term is not clearly understood. Referring to the research results, author points out the differences in understanding of the “organic product” term depending on the socio-demographic characteristics of the research participants. Responses stressed the various features of organic product – free of chemical substances, natural production, safety for the environment, safety for human health, biodegradable nature and marketing trick. The author presents also the results of frequency and motives of organic products buying.

organic product, ecologization of consumption, organic food 21

10.2478/sectio-2013-0005

AGNIESZKA KOLASA-NOWAK

10.2478/sectio-2013-0006

Andrzej Ostrowski

Artykuł jest próbą rozważań na temat syntezy teizmu i nauki, wiary i rozumu. W artykule problem syntezy jest opisany jako syndrom Pascala, ponieważ filozofia Pascala jest szczególnie reprezentatywna dla tego typu rozważań.

The article is an attempt to reflection on the synthesis of theism and science, faith and reason. In the article problem of synthesis is described as Pascal syndrom because of Pascal’s philosophy is especially representative for this kind of reflection.

faith and reason, theism, science, model of science

rozum i wiara, teizm, nauka, model nauki

10.2478/v10225-012-0017-2

Wojciech Sady, Jacek Wojtysiak

Międzyuczelniana debata filozoficzna zorganizowana w ramach VII Lubelskiego Festiwalu Nauki 2010 odbyła się w dniu 21.09.2010 roku na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim

10.2478/v10225-012-0018-1

Józef Życiński, Marek Hetmański

Międzyuczelniana debata filozoficzna zorganizowana w ramach VII Lubelskiego Festiwalu Nauki 2010 odbyła się w dniu 22.09.2010 roku – na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej

10.2478/v10225-012-0019-0

Teresa Obolevitch

W niniejszym artykule analizuję proces spotkania fides i ratio na Rusi Kijowskiej. Dla myśli rosyjskiej od początku jej istnienia charakterystyczne jest nie tyle dążenie do pogodzenia fides i ratio, co ich dyfuzja, wzajemne przenikanie się. Jest to widoczne już w pierwszej starosłowiańskiej definicji filozofii znanej z Żywota Konstantego (zwanego właśnie Filozofem). Filozofię pojmowano jako praktyczną moralną mądrość, nie zaś spekulatywne dociekania, a pojęcia filozoficzne były integralną częścią rozważań religijnych. W konsekwencji, między fides a ratio w kulturze staroruskiej nie było ani otwartych konfliktów, ani też współpracy owocującej rozwojem dyskursu filozoficzno-teologicznego

In this article I present a report on the meeting of “Fides and ratio” in the Kievan Russia. The Russian thought from the beginning of its existence has had a tendency to the diffusion of fides and ratio rather than their harmony. We can find this inclination in the first definition of philosophy which we know from The Life of Constantine the Philosopher. Philosophy was treated as a practical, moral wisdom, not as speculative reflection, and the philosophical terms were an integral part of the religious thinking. As a result, there were neither open conflicts nor cooperation or fruitful development of the philosophical and theological discourse between fides and ratio in the Old Russian culture.

science, faith, philosophy, Wisdom, Beauty, Art

wiedza, wiara, filozofia mądrość, piękno, sztuka

10.2478/v10225-012-0020-7

Jacek Uglik

Artykuł jest pewną propozycją rozumienia religii przez rosyjskiego myśliciela i działacza rewolucyjnego Michała Bakunina. Autor próbuje dowieść, że pogląd Bakunina na religię ewoluował – pod wpływem Fichtego i Hegla jej treść sprowadzał do miłości, a zainspirowany myślą Feuerbacha przeszedł na pozycje ateistyczne, dostrzegając, że dzięki religii człowiek przestaje być zwierzęciem, ale jednoczesne wyzwolenie z ram przyrody staje się źródłem nowej niewoli – człowiek staje się niewolnikiem Boga.
Istotą filozoficznych poszukiwań Bakunina była wolna jednostka, a zatem jeżeli człowiek jest wolny, to Bóg nie istnieje. Bakunin w młodości szukał Boga, a w wieku dojrzałym, z nie mniejszą pasją, negował jego istnienie. Krytyka religii u Bakunina nie jest tożsama jednak z amoralizmem, a wolność bez Boga nie staje się samowolą. Wręcz przeciwnie. Autor artykułu przekonuje, że postulat teoretyczny dojrzałego Bakunina stanowi jakiś refleks filozofii spotkania, że dialogiczność, relacja między Ja i Ty, spina klamrą całą twórczość rosyjskiego anarchisty.

The article is a proposition of interpretation of Mikhail Bakunin’s – Russian thinker and revolutionary activist – view on religion. Author makes an attempt to prove that Bakunin’s view on religion evolved. Influenced by Fichte and Hegel, he thought that the whole content of religion is love, while inspired by Feuerbach, he embraced an atheistic position, seeing that thanks to religion a human being ceases to be an animal, but simultaneously liberation from the constraints of nature becomes the source of new kind of bondage – a man becomes the slave of God. The substance of Bakunin’s philosophical quest was a free individual, hence if a man is free, then God does not exist. In his youth Bakunin was searching for God, but as an adult he denied his existence no less passionately. It is not the case that Bakunin’s critic of religion is identical with amoralism and that the freedom without God becomes willfulness. Quite the opposite. Author of the article claims that, in some sense, the theoretical postulate of an adult Bakunin echoes the philosophy of encounter – that dialogicity, relation between Me and You, is fastening together the whole output of the Russian anarchist.

Religion, Michael Bakunin, God, Man, Freedom, Dialogue

Religia, Michał Bakunin, Bóg, Człowiek, Wolność, Dialog

10.2478/v10225-012-0021-6

Halina Rarot

W artykule zostało odtworzone, na podstawie kilku prac, stanowisko Wasilija Rozanowa dotyczące relacji pomiędzy religią chrześcijańską a nauką, które zostało zaliczone do modelu niekonfrontacyjnego. Wspomina się tu też o rzadkiej w Rosji fascynacji filozofią Arystotelesa, widocznej w jego poglądach.

The article written using several works and the position of Vasily Rozanov on the relationship between the Christian religion and science, which has been classified as the non-confrontational model. Further, a discussion is offered on the rarity of Russian fascination with Aristotelian philosophy, as is apparent in his views.

Christianity, science, the confrontational and nonconfrontational model of the relationship between religion and science

chrześcijaństwo, nauka, model konfrontacyjny i niekonfrontacyjny relacji religia – nauka

10.2478/v10225-012-0022-5

Mirosław Murat

„Theologos. Theological revue” – multidyscyplinarne czasopismo naukowe wydawane przez Wydział Teologii Greckokatolickiej Uniwersytetu w Preszowie, ISSN 1335–5570

10.2478/v10225-012-0023-4

Jan Kutnik

W artykule zakładam, że agnostycyzm jest intelektualną metodą dochodzenia do powstania „dojrzałego uczucia religijnego”. Aby zbadać tę kwestię, nawiązuję do koncepcji uczuć religijnych głoszonej przez Gordona Allporta. Na marginesie badań na temat struktury osobowości Allport sformułował ważną uwagę, dotyczącą podobieństwa agnostycyzmu do dojrzałej religijności. Zauważył, że zarówno dla agnostyka i dla prawdziwie wierzącej osoby charakter boskiego bytu jest niepoznawalny. Wydaje się, że autentyczna i głęboka wiara po prostu kształtuje się w „tyglu wątpliwości”. Jeśli zredukujemy rozumienie agnostycyzmu do treści greckiego wyrazu, to otrzymamy termin tożsamy z „brakiem wiedzy” w badanym zakresie. Jednak brak wiedzy nie musi oznaczać braku wiary. Omawiany problem wydaje się być szczególnie istotny z tego powodu, że agnostycyzm jest zwykle traktowany jako stanowisko zbliżone lub nawet identyczne z ateizmem. W artykule postaram się bronić zasadności używania nazwy „teizm agnostyczny”. W tym celu odnoszę się do religijnej filozofii Sørena Kierkegaarda i Karla Jaspersa.

The following article considers agnosticism as the intellectual method of investigation which leads to the emergence of the “mature religious sentiment”. To examine this question I refer to the concept of religious sentiment by Gordon Allport. On the margins of his research on the structure of personality Allport made an important remark, which concerned the similarity of agnosticism to the mature religiousness. He noted that for both the agnostic and a truly believing person the nature of the divine Being is unknowable. It seems that authentic and deep faith is “ordinarily fashioned in the workshop of doubt”. If we reduce the understanding of agnosticism to the content of a Greek etymology, then we obtain the claim, which proves “no knowledge” in the considered field. This lack of knowledge does not necessarily imply the absence of faith. The discussed problem seems to be especially significant as agnosticism is usually treated as a position close to or even identical to atheism. In the article, I try to defend the validity of using the term “agnostic theism” and for this purpose I refer to the religious philosophy of Søren Kierkegaard and Karl Jaspers.

agnosticism, mature religiousness, religious sentiment, Allport, Russell, Kierkegaard

agnostycyzm, dojrzała religijność, poczucie religijne, Allport, Russell, Kierkegaard

10.2478/v10225-012-0025-2

Robert Maciejewski

Autor niniejszego artykułu stwierdza, że na klonowanie należy zwrócić uwagę przede wszystkim z tego powodu, że z chwilą przeniesienia go na teren ludzki umożliwia ono pozaseksualne mnożenie osobników gatunku ludzkiego o identycznej informacji genetycznej, czego konsekwencją stać się może seryjna produkcja dowolnie planowanych sobowtórów. Inżynieria genetyczna niesie z sobą wiele problemów moralnych. Nie można dać oceny moralnej inżynierii genetycznej jako takiej. Obejmuje ona bowiem wiele różnorakich działań pozytywnych i negatywnych. Te ostatnie określa się zwykle mianem manipulacji genetycznej. Różne działanie inżynierii genetycznej będą więc miały różną ocenę i różne będą normy moralne wyznaczone w stosunku do nich. Zdaniem autora klonowanie człowieka niesie wraz z sobą niebezpieczeństwo eugeniki pozytywnej, ponieważ umożliwia kształtowanie cech osobniczych całych grup i „hodowli” jednostek ludzkich o ściśle określonych cechach genetycznych. Gdyby klonowanie ludzi jako metoda prokreacji było stosowane w praktyce, istniałaby możliwość powoływania do życia w tysiącach egzemplarzy istot ludzkich o tych samych cechach fizycznych. Klonowanie niesie z sobą także możliwość manipulacji embrionami ludzkimi. Zamrożone klony zarodków mogą być przedmiotem manipulacji bez niczyjej wiedzy. Komercyjne przedsięwzięcia będą rozwijane bez adekwatnego nadzoru. Należy więc sprzeciwić się jakiejkolwiek produkcji sklonowanych ludzkich embrionów, nawet do celów naukowych. Utylitarne, przedmiotowe traktowanie embrionu ludzkiego jest jedną z form dyskryminacji, łamiącą zasadę sprawiedliwości, nakazującą równość praw dla wszystkich ludzi. Możliwe są wszelkie badania nad klonowaniem zwierząt, ale trzeba stanowczo stwierdzić, że musi istnieć nienaruszalna granica między klonowaniem zwierząt i klonowaniem człowieka. Projekt klonowania istot ludzkich to przejaw dewiacji, na jaką skazana jest nauka pozbawiona wartości. Jest to również znak głębokiego zagubienia naszej cywilizacji, która szuka w nauce i technice surogatu sensu istnienia i zbawienia. Klonowanie może stać się tragiczną parodią Bożej wszechmocy. Człowiek stworzony przez Boga nie jest ograniczony w swoim działaniu jedynie niemożliwością praktyczną. Jest on wezwany do dokonania wyboru: czy chce uczynić z techniki narzędzie wyzwolenia, czy też stać się jej niewolnikiem, tworząc nowe formy przemocy i cierpienia. Życie ludzkie jest bowiem darem miłości, nie zaś wizją człowieka traktowanego jako produkt przemysłowy.

Author of the article states, that the cloning is worthy of attention first of all, because when concerns human being, it enables the asexual generation of the human beings characterized by identical genotype, what in consequence, can lead to the production of the freely chosen looklikes. Genetic engineering may cause a variety of moral problems. It is not possible to give a moral appraisal of genetic engineering as such. This branch of human knowledge concerns lots of different kinds of activity, both positive and negative. The latter are known as genetic manipulation. Hence, the different activities of the genetic engineering can differ in appraisal and different moral norms can be determined to them. According to the author, (the) cloning of man causes the danger of the positive eugenics, for it enables forming of the quality of individual of whole groups and „breeding”/”production” of human beings characterized by precisely defined genetic features. If the cloning of human being as a method of procreation is practiced, there will exist a possibility to generate thousands human beings characterized by the same physical features. Cloning also carries a possibility of manipulation of human embryos. Frozen clones of embryos can be an object of manipulation, and in consequence, commercial undertaking can be developed without an appropriate supervision. Therefore one should oppose any production of cloned human embryos, including scientific purposes. To treat human embryo like an object in an utilitarian way, is regarded as a form of discrimination violating justice, which demands equal rights for all people. Animals’ cloning researches are allowed, however it must be firmly said, that there must be an inviolable borderline between cloning of animals and men. The human being cloning project is a sign of deviation science is condemned if devoid of ethical values. This is also a sing of being lost of our civilization which, in science and technology, seeks a substitute of the sense of its existence and salvation. Cloning may become a tragic parody of the divine omnipotence. Man, created by God, is not limited only by a physical impossibility. He is also called to make a choice: 1) does he want to consider the technology as the means of liberation, or 2) become a slave and create new forms of violence and suffering. Human life is, indeed, a gift of love and not a vision of a man being treated an industrial product.

cloning, genetic engineering, human cloning

klonowanie, inżynieria genetyczna, klonowanie człowieka

10.2478/v10225-012-0026-1

Jan Krasicki

Spór o rozumienie filozofii toczy się od początków jej powstania. W myśli rosyjskiej przełomu XIX i XX wieku kwestia ta odżyła z niezwykłą mocą w związku wyzwaniami, jakie rzuciła filozofii efektywnie rozwijająca się nauka. Znalazło to odbicie w polemice N.A. Bierdiajewa z ideałem tzw. filozofii naukowej, w tym przede wszystkim z ideałem filozofii jako „ścisłej nauki” E. Husserla oraz ideałem filozofii przedstawionym przez neokantyzm. W studium wykazuje się, że ów spór wykraczał poza ramy czysto akademickiej polemiki i w istocie był sporem o rozumienie podstaw europejskiej kultury oraz europejskiego pojmowania filozofii.

The question about how we should understand philosophy has been asked since its beginnings. The problem was revived by the Russian thinkers at the turn of the XIX and XX centuries as they tried to meet the challenge mounted by the effectively developing science. It can be seen in Berdyaev’s polemic with the ideas of the so-called “philosophy of science” as represented mainly by Husserl’s notion of philosophy as a rigorous science and by the idea of philosophy voiced by some representatives of the German Neo-Kantianism. The article argues that the discussion was more than academic and touched upon the issue of the foundations of the European culture as well as the European understanding of philosophy.

philosophy, science, religion, philosophy of science, meonism, wisdom, transcendentalism, subject, man

Filozofia, nauka, religia, filozofia naukowa, meonizm, mądrość, transcendentalizm, podmiot, człowiek

10.2478/v10225-012-0027-0

Leszek Augustyn

Artykuł dotyczy kwestii natury poznania w filozofii Mikołaja Bierdiajewa (1874–1948). Część pierwsza artykułu jest próbą określenia relacji między religią i filozofią (ujęcia filozofii jako rozwinięcia doświadczenia duchowego) i wskazania na motywy leżące u podstaw odrzucenia stanowiska gnozeologizmu w filozofii (sprowadzenia filozofii do teorii poznania). Uznając konieczność doświadczenia bezpośredniego (intuicyjnego), Bierdiajew wprowadza pojęcie wiary. Wiara poprzedza wiedzę. To właśnie dzięki wierze poznanie może przeniknąć do sfery bytowej (pierwsze ujęcie) i wolnościowej, bowiem wolność poprzedza byt (drugie ujęcie). Poznanie możliwe jest więc tylko w warunkach źródłowej wolności. Posiada naturę personalistyczną i soborową (duchową i wspólnotową). To prowadzi do kolejnych poziomów Bierdiajewowskiego myślenia o poznaniu: personalizmu poznania, soborowości poznania, pojęcia prawdy integralnej, eschatologizmu gnozeologicznego. Część druga artykułu dotyczy projektu socjologii poznania opartej na przekonaniu, iż stopnie poznania prawdy są uzależnione od stopni wspólnoty ludzi. W ten sposób socjologia poznania uzupełnia rozważania z zakresu gnoseologii filozoficznej (scil. duchowej).

The article deals with the epistemology of Nikolai Berdyaev (1874–1948). In the first part of the article I attempt to specify the relation between religion and philosophy (philosophy understood as a development of the spritual experience) and examine the motives that lead the Russian philosopher to reject gnoseologism (the position that reduces philosophy to epistemology). Acknowledging the necessity of direct experience, Berdyaev introduces the concept of faith. Faith precedes knowledge. It is thanks to faith that knowledge can reach the sphere of being (the first approach) and freedom, because freedom precedes being (the second approach). Knowledge is possible only in the situation of primordial freedom. The act of knowing is personalistic and conciliar (It has a spiritual and communal dimension: sobornost’), which leads to the futher levels of Berdyaev’s epistemology: epistemological personalism as well as conciliarism, the notion of the integral truth, gnoseological eschatology. The second part of the article concerns Berdyaev’s project of the sociology of knowledge (sociologia poznaniia), which is based on the conviction that the degree of the knowledge of the truth people possess depends on the degree of community coherence. Thus the sociology of knowledge completes the reflections on philosophical (i.e. spiritual) gnoseology.

Berdyaev, Russian philosophy, philosophy of religion; gnoseology, sociology of knowledge, religion and philosophy, faith and reason

Bierdiajew; filozofia rosyjska, filozofia religijna; gnoseologia; socjologia poznania; religia i filozofia; wiara i rozum

10.2478/v10225-012-0028-z

Krystian Rachwał

Autor starał się pokazać specyfikę spojrzenia L. Szestowa na rzeczywistość oraz podstawowe pryncypia tej rzeczywistości jak rozumność czy konieczność. To, co dla rozumu jawi się jako oczywiste, dla Szestowa stanowi uleganie sztucznie wytworzonej idei. Przeciwstawia jej żywe doświadczenie życia, pełne tragizmu i niepewności, ale dynamiczne, które wymyka się statycznym prawom rozumu. Tam, gdzie rozum kapituluje przed prawami konieczności i oczywistością faktu, kiedy człowiekowi nie zostaje nic innego jak rozpacz, pojawia się nieoczekiwanie nowa droga – podążanie w ciemnościach wiary. Stanowi ona nie tyle alternatywę, ile jedyne możliwe rozwiązanie dla człowieka, który chce autentycznie i głęboko przeżyć swoje życie.

The author tried to show L. Shestov’s specific view on reality and the basic principles of this reality such as reasonableness or necessity. What appears obvious to the mind is, for Shestov, succumbing to an artificially generated idea. The living experience of life, full of tragedy and uncertainty, yet dynamic, defying the static laws of reason is contrasted with this idea. Where the reason capitulates before the laws of necessity and the self-evident fact, where remains nothing but despair, there is, surprisingly, a new way – to walk in the darkness of faith. It represents not so much an alternative as the only possible solution for the man who truly and deeply wants to live ones life truly and deeply.

religion, faith and reason, man

religia, wiara i rozum, człowiek

10.2478/v10225-012-0029-y

Lilianna Kiejzik

Artykuł przedstawia historię powstania i funkcjonowania Instytutu Teologii Prawosławnej św. Sergiusza w Paryżu. Omawia początki działania Instytutu, programy nauczania, osoby wykładowców, działalność studentów.

The article presents a history of origin and functioning of St. Sergius Orthodox Theological Institute in Paris. It describes the beginnings of the workings of the Institute, its curriculums, lecturers, as well as activities of its students.

Eulogius metropolitan, Sergius Bulgakov, Sergius with Radoneż, thought the Orthodox, Russian religious philosophy, the Institute of Orthodox Theology St. Sergius in Paris.

Eulogiusz metropolita, Sergiusz Bułgakow, Sergiusz z Radoneża, myśl prawosławna, rosyjska filozofia religijna, Instytut Teologii Prawosławnej św. Sergiusza w Paryżu.

10.2478/v10225-012-0030-5

Adam Sawicki

Artykuł jest próbą uzasadnienia tezy, że rosyjska filozofia religijna zawiera w sobie nie tylko komponent poznawczy, ale również zrodziła się z nastawienia profetycznego. Wynika to z faktu, że w myśli rosyjskiej porządek refleksji filozoficznej i namysłu teologicznego nie jest oddzielany, a te dwa obszary spaja niejako religijna duchowość. Rosyjscy myśliciele chcieli nie tylko poznać Boga i nadprzyrodzoną rzeczywistość, ale Bogiem i tą rzeczywistością żyli. Stąd bierze się ich profetyczne nastawienie. Profetyzm ten jest ściśle związany z eschatologicznym charakterem rosyjskiej filozofii.

The article is an attempt to justify the thesis that the Russian religious philosophy includes not only the cognitive component, but also was born with prophetic attitudes. This follows from the fact that in Russian intellectual and philosophical order theological reflection is not separated, and these two areas holds together somehow religious spirituality. Russian thinkers did not just want to know God and the supernatural reality, but God and the reality they lived. Hence the prophetic attitude. This prophecy is closely related to the eschatological character of Russian philosophy.

Religious philosophy, active eschatology, prophecy, forecast and prediction, rebellion and humility, apocalypticism, false and true prophets, apokatastasis, conditionality apocalyptic prophecies

filozofia religijna, aktywna eschatologia, profetyzm, przepowiednia i proroctwo, bunt i pokora, apokaliptyka, fałszywi i prawdziwi prorocy, apokatastaza, warunkowość proroctw apokaliptycznych

10.2478/v10225-012-0031-4

Vittorio Possenti

Artykuł jest analizą książki Jezus z Nazaretu J. Ratzingera – Benedykta XVI. Autor skupia się na krytyce uprawiania polityki w paradygmacie skuteczności i odrzucania wartości etycznych. Ten sposób uprawiania nowożytnej i współczesnej polityki, idący w parze z przemocą i niesprawiedliwością, jest tutaj utożsamiany z trzecim kuszeniem Chrystusa na pustyni przez Szatana. W swej krótkiej analizie autor wykazuje, że w rzeczywistości zło i niesprawiedliwość nie wygrywają. Taka fatalistyczna konstatacja jest zazwyczaj formułowana z krótkiej perspektywy czasowej.

The article is an analysis of the book Jesus of Nazareth J. Ratzinger / Benedict XVI. The author focuses on the critique of politics in the paradigm of efficiency and rejection of ethical values. This way of practicing modern and contemporary politics, walking hand in hand with violence and injustice, is here identified with the third temptation of Christ in the desert by Satan. In his brief analysis, the author shows that, in fact, evil and injustice do not win. Such a fatalistic assertion is usually formulated in a short time perspective.

Three temptations of Christ, the principle of effectiveness in politics, the disintegration of evil and the mild ways of dealing with evil

trzy kuszenia Chrystusa, zasada skuteczności w polityce, zło jako rozpad, „miękkie” środki walki ze złem

10.2478/v10225-012-0032-3

Małgorzata Kowalewska

Rajmund Sabunde (1385–1436) to jeden z tych autorów, których wpływ na rozwój filozofii był większy, niż przyznają to podręczniki historii tej dyscypliny. Spełnił on rolę pośrednika między średniowieczem a renesansem, a w swym dziele Theologia naturalis seu Liber creaturarum seu de homine przekazał najważniejsze idee sformułowane przez swych poprzedników. Były one później rozwijane przez filozofów dzisiaj znacznie nam lepiej znanych niż on. Głównym celem Sabundego było przekazanie czytelnikowi całościowego obrazu rzeczywistości i ukazanie miejsca i znaczenia człowieka w świecie. Celowi temu posłużyła idea „łańcucha bytów”, która jest jednym z naczelnych motywów w Theologia naturalis seu liber creaturum. Poznanie świata jest według Sabundego koniecznym wstępem do rozważań na temat natury człowieka, co jest właściwym celem filozofii. Ukazanie wyjątkowości człowieka odbywa się przez porównanie go różnice mogą mieć charakter ogólny oraz szczegółowy. Uświadomienie ich sobie jest zadaniem każdego człowieka, inaczej nie pozna on swojej prawdziwej wartości. Wiedza o sobie samym pozwala człowiekowi także na uzyskanie poznania Boga, do którego prowadzi namysł nad dwiema wyjątkowymi właściwościami człowieka, jakimi są intelekt i wolna wola. One są źródłem szczególnej godności i wyjątkowości człowieka. W ten sposób refleksja nad światem, nawiązująca do idei filozofii średniowiecznej, przeradza się w dziele Rajmunda Sabundego w renesansową apoteozę człowieka.

Ramon Sabunde (1385–1435) is one of those authors, whose influence on evolution of philosophy was bigger than that of most of the philosophy manuals acknowledged. He fulfilled the role of intermediary between the middle ages and renaissance, and in his work Theologia naturalis seu liber creaturarum seu de homine he transmitted the most important ideas of his precursors. Those ideas were later evolved and spread by philosophers even better known to us than Sabunde himself. His main goal was to show readers the whole of our reality and moreover – the position and the meaning of human existence in the Universe. To achieve this goal he created the idea “ the chain of existence”, which is one of the main subjects in his Theologia naturalis. In Sabunde’s opinion getting to know the world is the necessary entrance to contemplate the nature of man, which is the proper intent of philosophy. Sabunde shows us the uniqueness of a human kind by comparing man and other creatures – our similarities and dissimilarities; in general and also in detail. To understand all those similarities and dissimilarities is a task of every human being, otherwise they will not recognize his nature and value. And what is important – knowledge of ourselves may result in experiencing God. To experience and to get to know God, one must contemplate two unique characteristics of man, namely: intellect and free will. Those two are the roots of dignity and uniqueness of man. This way Ramon Sabunde’s idea of Man, World and Universe, linked to ideas of the middle ages philosophy, rebears as renaissance apotheosis of Man.

10.2478/v10225-012-0001-x

Adele Ricciotti

Rozum poetycki Maríi Zambrano posiada swoją wewnętrzną dynamikę, rownoległą do samej żywotności i będącej dla niej wsparciem i przewodnikiem. Nie sposób go zatem podporządkować ścisłym kategoriom interpretacyjnym systematycznej analizy. Logos orficko-pitagorejski poszukuje innych, nieznanych myśli tradycyjnej, dróg otwarcia się na to, co odmienne. Jedną z tych dróg stanowią symbole pochodzące z kultur orientalnych, poprzez które Zambrano odnajduje odmienne sposoby dotarcia do odkrycia bytu. W obrębie interpretacyjnej analizy symboliczny świat centrum, wagi, płomienia, krzyża oraz symboliki zaczerpniętej z praktyk sufickich pomaga w dotarciu do pierwotnego odczucia, skąd wywodzi się początek.

Maria Zambrano’s poetical mind possesses its own dynamics that is parallel to vitality itself, that supports and leads her. So it is not easy to analyze and systematize it precisely. Orphic-pythagorean logos is searching for new, unknown to the traditional thought, ways to open up to all that is different. Among them are the Oriental cultural symbols. By them Zambrano finds her different ways to reach the discovery of existence. Within the interpretation analysis a symbolic world of center, scales, flame, cross and also the symbols of the sufic meditation help to find the primeval feeling of where the beginning is.

La Razón poética de María Zambrano tiene un dinamismo propio que sigue la vivencia de la vida, siendo su guía y su sustento. Así que no se puede someter a las categorías fijas del análisis interpretativo sistemático. Más allá del pensamiento tradicional, el logos órfico-pitagórico descubre otros caminos para abrirse a lo extraño. Los símbolos de las culturas orientales son uno de estos caminos; a través de ellos, Zambrano encuentra un modo diferente para llegar a revelación del ser. Dentro de una análisis interpretativa, el mundo de los símbolos del centro, de la balanza, de la llama, de la cruz, y los de la practica sufi, ayuda a alcanzar el sentir originario desde donde se rescata el origen.

10.2478/v10225-012-0002-9

Manuel Sánchez Cuesta

Jedną z najbardziej istotnych cech myśli Juliána Maríasa stanowi jej chrześcijański, związany z katolicyzmem charakter. Katolicyzmu Maríasa nie można jednakże rozumieć jako pewnego religijnego credo, gdyż pełni on w jego rozważaniach raczej rolę czegoś, co można by określić jako „ożywczy korzeń”. Według niego poznanie człowieka–osoby możliwe jest jedynie poprzez postrzeganie Absolutu jako fundamentu naszego własnego życia. Dlatego dojście do Boga gwarantuje nadanie sensu naszej osobowej egzystencji. A ponieważ życie jednostki, życie każdego pojedynczego człowieka konstytuuje pierwotną i bezpośrednią rzeczywistość – tutaj Marías nawiązuje do swojego mistrza Ortegi y Gasseta – filozofowanie marginalizujące problemy dotyczące Absolutu staje się bardzo problematyczne. Bóg wyłania się z każdej ludzkiej egzystencji na sposób tak żywotny, że nasze usiłowania zmierzające do odkrycia w nas ludzkich istot mogą być uwieńczone sukcesem tylko pod warunkiem pełnej akceptacji Absolutu.

One of the main characteristics of Julián Marías’s thought is its Christian, connected with the Catholicism, character. But one can’t understand the Catholicism of Marías like a religious credo, because in his considerations it functions like “a reviving root”. According to him the understanding of a human being and a person is possible only by a perception of the Absolute as a foundation of our own life. Thus reaching God guarantees making sense of our personal existence. And since a life of an individual, a life of each single man constitutes its initial and forthright reality – here Marías interacts with his adept Ortega y Gasset – philosophizing that separates the problem of the Absolute becomes very problematic. God arises from each human existence in so vital way that our efforts to discover in ourselves the human beings may succeed only providing that we fully accept the Absolute.

Uno de los rasgos más notorios del pensamiento de Julián Marías es su cristianismo católico. El catolicismo de Marías no puede entenderse únicamente como credo religioso, sino muy en particular como la raiz nutriente de su pensamiento. Conocer al hombre en tanto que persona, según Marías, solo es posible desde la percepción del Absoluto como fundamento de nuestra propia vida. Por eso, el acceso a Dios, se convierte en el garante de nuestra vida al dotarla de sentido. Y como la vida individual, la de cada ser humano, constituye la realidad primaria e inmediata – aquí Marías sigue a su maestro Ortega y Gasset – hacer filosofía marginando los problemas concernientes al Absoluto resulta muy problemático. Dios emerge en la existencia de cualquier ser humano de modo tan vivencial que, si pretendemos sabernos humanos, eso sólo nos resultará posible a condición de asumir dicho Absoluto.

10.2478/v10225-012-0003-8

Lorena Zuchel Lovera

Artykuł jest próbą przeanalizowania problemu żywotności filozofii w epoce postmodernizmu. Pytanie o potrzebę jej przetrwania zadawało sobie, w celu nadania sensu swoim działaniom, wielu myślicieli, wśród nich salwadorski filozof pochodzenia baskijskiego, Ignacio Ellacuría Beascoechea. Żyjąc pomiędzy Europą a Ameryką Łacińską, bardzo dobrze poznał potrzebę ubogiego świata odnalezienia sensu wolności. Praca niniejsza ma zaprezentować opcję dla filozofii i filozofowania wynikającą z krytycznej postawy, która charakteryzowała projekt Ellacurii, niosący wyzwolenie, oraz naświetlić obecną sytuację dającego się zauważyć kryzysu myślenia, poprzez wzięcie pod rozwagę własnej definicji autorki i zadań stojących przed filozofią, a tym samym kwestii sensu i wartości życia. W ostatecznym rozrachunku proponujemy zatem definicję filozofii będącą nie tylko formą wiedzy odnoszącej się do pojmowania rzeczy, ale także pewną formą życia oraz opcją polityczną i praktyczną.

In this article there is an attempt to analyze the validity of philosophy in our postmodern times. Many thinkers ask themselves questions about the necessity of its survival – to make sense of their work, among them – a Salvadorean philosopher of Basque origin Ignacio Ellacuría Beascoechea. Living between Europe and South America, he knew well the needs of the world that lacks sense and freedom. This article describes options for modern philosophers and philosophizing due to the critical conception that defines his project of liberation and makes clear today’s situation of evident crisis of thinking through questioning the author’s own definition and philosophical tasks, and by them – the question of sense and value of life. So we propose the definition of philosophy that is not only a kind of knowledge that deals with understanding of things, but also a certain form of life, political and practical options as well.

El presente artículo trata de describir la problemática de la vigencia de la filosofía, que surge en medio de nuestra post modernidad. La pregunta acerca de la necesidad de pervivencia de la misma es interrogación que muchos pensadores se han hecho, con el fin de dar sentido al quehacer que les ocupa, y que tantas luces encendió en distintos momentos de la historia; entre estos pensadores, el filósofo vasco salvadoreño Ignacio Ellacuría Beascoechea, quien vivió entre Europa y América Latina, y conoció muy bien las necesidades de un mundo con escases de sentido y de libertad. Por ello, este trabajo tiene como objeto mostrar una opción por la filosofía y por el filosofar, desde la actitud crítica que caracterizó su proyecto de liberación, y dar luces a la situación presente que enfrenta una crisis del pensamiento, comprometiendo la propia definición e intención de la filosofía, y con ella, la cuestión del valor y el sentido de la vida. En consecuencia, propondremos una definición de filosofía que es, además de saber sobre conceptos, de lo que son las cosas, una opción política, práctica, y forma de vida. De esta manera, Ellacuría la renombra, pero sin olvidar la historia que la ha venido constituyendo. Pues en sus orígenes, ya fue lo que ella siempre ha debido ser, es decir: búsqueda incesante por la verdad de la realidad.

10.2478/v10225-012-0004-7

Katrine Helene Andersen

Artykuł dotyczy najbardziej istotnych aspektów filozofii Miguela de Unamuna. Ma ukazać, w jaki sposób koncepcje bytu, egzystencji oraz metody wpływają na powieść i w jaki sposób ta ostatnia może stać się punktem wyjściowym tworzenia filozoficznego systemu. W oparciu o krótkie analizy ogólnej struktury myśli Unamuna w artykule rozważano idee człowieka i egzystencji.

This article treats some of the most fundamental aspects of Miguel de Unamuno’s philosophy. It aims to show how the ideas of being, existence and method merge in the novel and make the novel of the utmost importance to the philosophical project. Based on a brief analysis of the complex structure of Unamuno’s philosophical thinking the article discusses the ideas of man and existence.

El artículo trata algunos de los aspectos más importantes de la filosofía de Miguel de Unamuno. Aspira a demostrar cómo las ideas del ser, la existencia y el método confluyen en la novela e inserta la novela en la cumbre del proyecto filosófico. Basándose en un análisis breve de la compleja estructura del pensamiento de Unamuno, el artículo discute las ideas del hombre y de la existencia.

10.2478/v10225-012-0005-6

Iwona Krupecka

Celem tego artykułu było przedstawienie myśli Miguela de Unamuna – filozofii melancholii rozumianej tu jako przekonanie, iż rzeczywistość nie istnieje. Tak rozumiana melancholia posiada decydujący wpływ na całą filozofię Unamuna, a widoczna jest przede wszystkim w jego dziennikach: Diario intimo oraz Manual de quijotismo, zwanym również „diario ex – timo”. Źródłem powstania pierwszego dziennika było doświadczenie nicości i utraty jakiejkolwiek pozytywnej podstawy określającej rzeczywistość i sens. Jeśli przyjmiemy, że melancholia oznacza sytuację egzystencjalną, w której zarówno sens świata, jak i istota podmiotu są nieokreślone, wówczas Diario intimo Unamuna będzie ją odzwierciedlał w sposób w najwyższym stopniu tragiczny. Unamuno opisał w nim (i jednocześnie doświadczył) kryzysu „ja” rozszczepionego na „ja społeczne” i „ja wieczne”. Pierwsze odzwierciedla poziom świadomości refleksyjnej określonej przez społeczne relacje i dlatego pozbawionej tego, co istotne i autentyczne. Stanowią one sferę powierzchownych zachowań pozostających w opozycji do „ja wiecznego”, wywodzącego się z istoty ludzkiego bytu. Ten fundament osobowej tożsamości, jak to pokazuje Unamuno, nie jest osiągalny na drodze racjonalnego poznania i dlatego filozof określa go, odwołując sie do terminów „wola” i „wiara”. Manual de quijotismo można traktować jako konsekwentną kontynuację filozofii melancholii, co w przypadku Unamuna oznacza rezygnację z osiągnięcia celu, jakim było odnalezienie substancjalnej jaźni, i afirmację rozproszonej, melancholicznej indywidualności. Istota ludzka jest niczym aktor, jej egzystencja zależy tylko od wyobrażeń mających za podstawę indywidualną wolę i pragnienie, które realizują się jedynie poprzez naśladowanie form zewnętrznych. W ten sposób uświadomienie sobie braku substancjalności staje sie impulsem do redefiniowania ludzkiej egzystencji jako opierającej się na projektowaniu i odgrywaniu określonej roli, na pozostawaniu na zewnątrz jako jedynej możliwości pozostawania we wnętrzu.

The main purpose of this essay is to present the thought of Miguel de Unamuno as the philosophy of melancholy. “Melancholy” is here considered as a recognition of an essential lack of reality, which determines all the Unamuno’s philosophy and manifests itself especially in his diaries: Intimate Diary and Manual de quijotismo, also called an “ex-timate diary”. His first diary originates from the experience of nothingness, the loss of any positive source of the reality and meaning. If the melancholy is a kind of condition, in which both, the meaning of the world and the substance of the self, are indefinable, Unamuno’s Intimate Diary is its most tragic expression. In this period Unamuno described (and experimented) a crisis of the self, divided into the “social” and “eternal self”. The first one is the reflected self, constituted by the social relations and deprived of authenticity and substantiality. It is the domain of the theatrical tricks, opposed to the human essence, the “eternal self”. Considering that it resulted impossible to establish such a positive foundation of individual identity in a rational way, Unamuno defined it in the categories of the will and faith, expressed in his sentence: “I believe in myself”. Manual de quijotismo can be treated as a consistent continuation of the philosophy of melancholy, which means that Unamuno resigns a claim to find an internal essence (substance) of the self and affirms a melancholic, dispersed subjectivity. The human being is an actor – his existence depends on the representations that have no other source than the subjective will or desire, transformed into an ideal, and the external forms or arguments that are to be repeated. The lack of the substantiality is no more the cause of the despair but an impulse to the redefinition of the human existence taken as the role playing or projecting, of “being out” as the only way to “being in”.

El propósito principal de mi ensayo es presentar el pensamiento de Miguel de Unamuno como una filosofía de la melancolía, considerándola un reconocimiento de una falta de la realidad. Así definida, la melancolía determina toda la filosofía de Unamuno y se manifiesta sobre todo en sus diarios: el Diario íntimo y el Manual de quijotismo, llamado también un “diario ex-timo”. Su primer diario surge de una experiencia de la nada, de la perdida de cualquier fundamento positivo de la realidad y del sentido. Si la melancolía significa una situación existencial, en la cual el sentido del mundo y la sustancia del sujeto mismo resultan inasibles, el Diario íntimo de Unamuno es una de sus expresiones más trágicas. Unamuno describió (y experimentó a la vez) una crisis del yo desdoblado en el “yo social” y el “yo eterno”. El “yo social” es el nivel de la conciencia refleja, determinada por las relaciones sociales y por eso vacía de lo sustancial y auténtico. Como una esfera del histrionismo está opuesta al “yo eterno” que se deriva de la esencia del ser humano. Este fundamento de la identidad personal, como lo muestra Unamuno, es inaccesible por la vía racional, así que el filósofo lo define en términos de la voluntad y la fe. Desde la perspectiva de la filosofía de la melancolía se puede interpretar el Manual de quijotismo como su continuación más consecuente. Unamuno rechaza sus demandas anteriores de encontrar lo esencial y lo verdaderamente interior y propio para afirmar la subjetividad melancólica, es decir, dispersa. El ser humano es actor: su existencia depende de las representaciones que no tienen otro fundamento que la voluntad o el deseo individual y se realizan sólo por repetir las formas externas. De esta manera el reconocimiento de la falta de la substancialidad da un impulso para una formula de la existencia humana como un acto de proyectar o representar un papel, de “estar fuera” como la única posibilidad de “estar dentro”.

10.2478/v10225-012-0006-5

Krzysztof Wieczorek

Zasadniczą problematykę artykułu stanowią rozważania dotyczące kryzysu idei eurocentryzmu. Ortega y Gasset, jako jeden z nielicznych w swoim czasie myślicieli, posiadał świadomość zmieniającej się sytuacji geopolitycznej świata, prowadzącej do utraty europejskiej hegemonii. Jako rozwiązanie postulował powstanie zjednoczonej Europy rozumianej nie tylko jako wspólnota o charakterze ekonomicznym, ale przede wszystkim jako społeczeństwo, w którym dominować będą .żywotne idee, a nie puste frazesy. Bez takiego ideowego fundamentu Europa może być jedynie pewnym nietrwałym i skazanym na powolne zanikanie faktem politycznym. Autor artykułu stawia tezę, że podstawą odrodzenia Europy powinien być powrót do tego, co z ducha europejskie i decydujące o tożsamości Europy – starogreckiej racjonalności i związanego z nią systemu wartości. Nową Europę można bowiem zbudować jedynie w oparciu o kategorię odpowiedzialności, respektowaną przez zarówno kierujących tym olbrzymim przedsięwzięciem królów–budowniczych, jak i wykonujących benedyktyńską pracę rzemieślników.

The main problematic aspects of the article are considerations on the crisis of the eurocentric idea. Ortega y Gasset was one of the few thinkers of his time that understood the changing geopoli tical situation of the world that led to the loss of the European hegemony. As an answer he proposed United Europe, that would be not only an economic unity, but first of all a society of vital ideas, not empty cliches. Without such an ideological foundation Europe can only be a temporary and destined for the slow fading away political fact. The author of the article stresses that the basis of the revival of Europe must be a return to all that is European by nature and defines Europe as it was – the ancient Greek rationalism and the system of values connected with it. The only way to build new Europe is by support of the category of the managers as well as the workers’ responsibility.

Las reflexiones sobre la crisis de la idea del eurocentrismo son el tema principal del artículo. Ortega y Gasset era en la primera mitad del siglo XX uno de los contados pensadores, que tenían conciencia del cambio de la situación geopolítica del mundo, que conducía a la perdida de la hegemonía europea. Como solución postulaba la formación de Europa unida basada no solo en los intereses económicos pero entendida también como una sociedad conducida por las ideas vigentes y no por las expresiones vanas. Sin un fundamento como este Europa podía ser, en sus ojos, solo una comunidad política inestable, que desaparecería lentamente. El autor del artículo pone la tesis que la base del renacimiento de Europa debe ser la vuelta a lo que decide sobre la identidad europea nuestra – a la racionalidad de los griegos antiguos y el sistema de valores conectados con ella. Europa nueva debe ser fundamentada sobre la categoría de resposabilidad, igualmente de parte do los gerentes de esta empresa enorme como de parte de los carreros, que hacen su trabajo habitual.

10.2478/v10225-012-0007-4

Krzysztof Polit

José Ortega y Gasset stworzył oryginalną filozofię człowieka, przeciwstawiającą się sięgającemu myśli starożytnej przekonaniu, że o człowieczeństwie decyduje racjonalność. Według hiszpańskiego myśliciela to, co różni byt ludzki od najbardziej doń zbliżonego zwierzęcego, to pamięć i wyobraźnia. Dzięki nim człowiek jest w stanie tworzyć swoje wnętrze, niebędące częścią zewnętrznych okoliczności, i dzięki niemu odizolować się od tych ostatnich. Ta możliwość odcięcia się od świata i zagłębienia w samego siebie pozwala człowiekowi na nieustanne modyfikacje swojego bytu, który nie jest mu dany, lecz przezeń kreowany.

José Ortega y Gasset created an original philosophy of a human being confronted with the ancient conviction that rationalism guides humanity. The Spanish thinker was convinced of the fact that memory and imagination are the two main factors that differentiate the human existence from the very similar existence of animals. With the help of his memory and imagination a human being is able to create his inner world that may have nothing in common with his environment and by them to isolate himself from the latter one. This possibility to dissociate himself from the world and to sink into himself helps a human being to modify his existence constantly, so his existence is not given to him, but created by him.

José Ortega y Gasset ha creado una filosofía original del hombre que puso oposición a la vieja convicción que la racionalidad es una condición necesaria de la humanidad. Según el pensador español la diferencia entre lo humano y la animalidad no tiene nada que ver con la razón pero se fundamenta sobre la imaginación y la memoria. La imaginación humana y la memoria permiten al hombre crear su intimidad interior que no es parte de sus circunstancias exteriores y por eso permite a su vez aislarse a ellos. La habilidad de separarse del mundo y ensimismarse permite al hombre que modifice (modificar) su ser que no es nada recibido, firme e invariable pero es lo creado por el hombre mismo.

10.2478/v10225-012-0008-3

Eugeniusz Górski

W artykule podjęto ogólną charakterystykę myśli hiszpańskiej na tle demokratycznych przemian społecznych po upadku frankizmu. Autor zwraca uwagę na silne oddziaływanie niezależnej lewicy francuskiej, zwłaszcza Michela Foucaulta, na wpływy poststrukturalizmu, neonietzscheanizmu, hedonistycznego postmodernizmu i – całkiem nowej na gruncie hiszpańskim – myśli feministycznej.

The essay undertakes general characteristics of Spanish thought against the background of democratic social changes after the demise of Francoism. The author pays attention to a strong impact of the independent French Left, Michel Foucault’s chiefly, to the influence of post-structuralism, hedonistic postmodernism and to feminist thought, quite new on Spanish soil.

El artículo trata sobre la característica general del pensamiento español y tiene como transfondo los cambios democráticos surgidos tras la caida del franquismo. El autor pone de manifiesto el impacto de la izquierda independiente francesa, sobre todo de Michel Faucault, el influjo del postestructuralismo, del postmodernismo hedonístico y del pensamiento feminsta enteramente nuevo en el Territorio Español.

10.2478/v10225-012-0009-2

Anna Śliz, Marek S. Szczepański

People have been arguing about the vision of creation and dissolution of social order for ages. On the one hand, we have a policy based on love and brotherhood (Pierre Teilhard de Chardin). On the other hand, there is the concept of social order as a result of social conflicts. Thus we have a paradigmatic approach to conflict from Ibn Khaldun by Ludwik Gumplowicz to Charles Marx and more contemporary ones: the dialectical approach to Ralf Dahrendorf’s notion of social conflict and a stable model of conflict by Lewis A. Coser. The contemporary renaissance of interest in social conflict is due to the deepening of cultural diversity of the world, which brings the prospect of a symbolic or real conflict.

10.2478/v10225-012-0010-9

Andrzej Majer

Considerations over the notions of locality and globalization are still worth revival, because of the changing context of their occurrence. Participation in the local arrangements is one of the immanent features of modern-day globalization. This process really altered the world in lots of measures. The list of advantageous changes accomplished or introduced in the lifestyles, economy or politics under the influence of globalization is already long, but the same abundant is register of recognized controversial, as well as outright harmful consequences done to the local milieus. There is, however, a more optimistic scenario: the evolutionary fusion of locality and globalization. Local communities have to face challenges which do not recognize borders. When wanting last, develop and even draw advantages from globalization, they have to be exposed, entirely or partly, to outside influences of economic and cultural relationships. This co-operative vision of globalization – called glocalization – relies in general on local absorption of global goods, the acceptance of external incentives, and also meddling the universal, mass products of the culture with local models. This is the most characteristic way how these two dimensions: local and global, interchange

10.2478/v10225-012-0011-8

Krzysztof Gorlach, Marta Klekotko

The issue of locality in a contemporary globalized society has been discussed by the authors. The whole argument has been divided into three significant parts. In the first one the changing character of “locality” in the context of historical perspective on human society has been presented. The authors consider the changing nature of “locality” in the context of processes of modernization and globalization as well as in the connection to the identity and the place ideas that became important areas of study in contemporary sociology. In the second part, a more traditional perspective of multi level organization of social life has been pointed out in the context of globalization and post-modernity. The authors claim that the level of personal relations (micro-structures), locality (meso-structures) and “distant” relations (macro-structures) have been transformed in a significant way in a contemporary globalized society. However, in the third, conclusive part of the chapter the authors stress that localities (meso-structures) again play important roles in the area of shaping human agency

10.2478/v10225-012-0012-7

Agnieszka Kolasa-Nowak

In recent years there has been a growing interest of Polish sociologists in the spatial aspect of social problems in Poland. The effects of globalization and EU-integration, as well as the Polish reform of local self-governments, have made the regional differentiation a new and important process. The article contains a critical reflection on two dominant modes of sociological thinking about regions, especially about peripheral and underdeveloped Eastern Poland. According to the first approach, based on the model of imitative modernization and diffusion of innovations, Eastern Poland is fundamentally and permanently backward, underdeveloped and weaker in regional competition. The second approach underlies original values of regional heritage and local traditions as cultural resources for future development. There is also a new trend of studies focused on symbolic domination in centre-periphery context of Polish regions. It provides a framework for critical analysis of modernization discourse, especially interesting for its implementation in Eastern Poland. The article concludes with a proposition of modyfing the dominant modernization discourse about Eastern Poland with elements of critical centre-periphery approach.

10.2478/v10225-012-0013-6

Andrzej Kaleta

The subject matter of the article is the Telecottage, that is the public access point to information technologies (IT) offered to rural populations. On the one hand, the author focuses on the description on this new and highly innovative social institution and on almost twenty-year long history of the global development of telecottages system, but his primary task is to show the changes which have taken place, and still are talking place within it, the changes that reflect a fast progress in the development of information society in rural areas throughout the world. Whereas the early telecottages of the late 1990s assured the access to computers or the Internet, the scope of their application in the first decade of the 21st century has largely expanded. Now telecottages are used to spare rural population’s time-consuming personal visits in the offices to arrange numerous affairs, as well as to enable them to take advantage of opportunities connected with Life Long Learning such as an e-learning mode of education. It is also hard not to appreciate the role of telecottages in the promotion of revitalization projects addressed to rural areas in the European Union countries. And last but not least, it is telecottages that are used as meeting places for young people to exchange their experiences, to spend their leisure time, to integrate local communities, and to promote sustainable development of their places of residence.

10.2478/v10225-012-0014-5

Stanisław W. Kłopot

The main thesis stated by the author is that the agrarian structure of Polish agriculture is a typical “long-lasting” structure according to the concept by F. Braudel. Basing upon statistical data, sociological research, and the body of literature concerning the subject the author proves that the agrarian structure with domination of small-scale farmsteads, which was formed after the peasant’s enfranchisement, has remained in its core proportions unchanged till the present days. The study is focused on two long periods in the history of Polish countryside: from the year 1864 to 1939 and from 1945 to 1990, as well as on the period of system transformation 1990–2010. Within each of the periods the author indicates different factors which caused petrification (lack of significant changes) in the agrarian structure of individual agriculture. The author also points out past and present socio-economical consequences for the agricultural system which result from providing for this more and more archaic structure: the consequences for system’s productivity and economic efficiency, peasant social class, country inhabitants and Polish society in extenso. In the first phase, during the peripheral development of capitalism on Polish territories in the period of partitions, the agrarian structure of individual agriculture with the large majority of small-scale farmsteads was formed. During the interwar period the independent Polish state failed to rebuild the agrarian structure. After the World War II, despite conducting the landowner reform, the agricultural policy refused to allow concentration of land in the private sector because of ideological and political reasons. In this period administrative enforcements and economic incentives directed at the owners of agricultural farmsteads were the leading elements of modernization of agricultural policy. This was an attempt to gain the increase of productivity in the agricultural system necessary from the perspective of food security. As a result, agricultural farmsteads became successfully modernized. However, the agrarian structure remained unaltered. Twenty-year-long transformation period with the introduction of market economy neither accelerated changes in the agrarian structure nor initiated the processes of land concentration in the individual farmsteads sector. The co-occurrence of political, economic and social factors caused the bipolar character of the development trend in Polish agriculture. On the one hand, the great majority of small and medium farmsteads do not manage to locate their production on the sales markets. On the other, as the effect of the transition of agricultural public sector, grow and prosper large farmsteads. Consequently, most of individual farmsteads become an issue of social policy, while their owners are not able either to live by their farm labour or to find a job on the demanding local markets.

10.2478/v10225-012-0015-4

Maria Halamska

The agrarian structure of today’s Poland is dominated by small farms. There is no precise defintion of what “small” means in this case, but it is estimated that such entities account for 40%–65% of the total number of farms. Small farm is usually weak not only in terms of area, but also economically, and the income from it does not guarantee its reproduction. Small farm is weakly linked to the market, and its owners have other sources of income than agriculture. There are different shares of small farms in different regions of Poland. Their existence is a social and political challenge, whose resolving requires some political decisions to be made.

10.2478/v10225-012-0016-3

Teresa Pękała

Cezary Mordka

Bohdan Dziemidok

Krystyna Wilkoszewska

Stanisław Jedynak

Kazimierz Jodkowski

Andrzej Bronk

Janusz Mariański

Maria Libiszowska-Żółtkowska

Zdzisław Cackowski

Andrzej Nowicki

Ewa Bińczyk

The point of departure for the text is a fact that there are thinkers for whom the practical success of science is not a good argument for representationalism. The article discusses standpoints that are able to indicate in a balanced way the basic conditions of the practical success of laboratory science, without accepting a traditional notion of representation. We can find those standpoints within the so-called science and technology studies (STS) or sociology of scientific knowledge (SSK). The text in this context uses selected theses of Bruno Latour, Andrew Pickering, Karin Knorr-Cetina, Ian Hacking and Wiebe Bijker. It tries to answer in which sense those views are inclined to accept some trivial form of realism, how they conceptualize scientific practice of modelling and how they transform the traditional notion of representation.

Katarzyna Dąbrowska

Considering the rationality or the irrationality of the development of science it is necessary to discuss the role which aesthetic values play in the process of formulating scientific theories. Although certainly not all methodologists or scientists would agree with Peirce's thesis that the role of aesthetic values is essential and that aesthetics is the basis of methodology, yet the majority would agree - even if with the utmost reluctance - to the statement that the values such as simplicity, coherence and reasonableness are desirable in science. Problems arise when we ask what ontological, axiological and practical status do these values have, more specifically are they (1) characteristics of scientific knowledge, (2) ends of science or maybe (3) means for achieving these ends, i.e. rules and maxims which guide scientists in their research and which therefore play crucial role in scientific decision making processes. But first of all we have to answer the question whether aesthetic values objectively exist and we can only discover them or they are social constructs. My paper is an attempt to find the answers for the above-mentioned questions or at least to systematize the answers which have been already given by others.

Michał Rydlewski

An articule presents some remarks on theory of vision by Ludwik Fleck and Wlady-staw Strzeminski. The most interesting is resemblance beetwen thesis of outstanding microbiologist and well known painter and also historian of art. They both agree that there is no natural seeing, no "clear eye" watching a nature. Every observation in science or art depends on possessed knowledge called in Fleck' s theory "thought style" and in Strzeminski's terminology "perceptual awarness". "Thought style" and "perceptual awarness" is formed by compicated historical process, not by an indyvidual genius. Fleck and Strzeminski underline role of violence in perception, usually member of community can not think and see in a different way except own learn knowledge.

Wojciech Sady

Logical empiricists, Popper and Lakatos claimed that making science consists in inventing and verifying hypotheses and theories.The process of inventing hypotheses was to remain outside the reach of logical analysis. Procedures of empirical testing, which resulted in taking the rational decision to accept or reject or modify a hypothesis were to be logically reconstructed. Contrary to the image Isaac Newton argued that hypotheses "have no place in [science]. In [science] particular propositions are inferred from the phaenomena, and afterwords rendered general by induction. Thus it was that [...] the laws of motion and of gravitation were discovered" (1713). From the standpoint of Ludwik Fleck's theory of thought collectives and thought styles, Newton was wrong, but not quite. The law of gravity was in fact deduced, and the process of deduction can be logically reconstructed. But Newton's premisses were not phenomena alone: these were sentences describing the phenomena and active assumptionsof the thought style that Newton - not being aware of it - inherited from the thought collective he belonged to.

Celina Skalska

The article concerns the issue of interpretative nature of knowledge. According to Nietzsche, classical theory of truth is not adequate. Traditional epistemological concepts leads to creating universal theory, which hardly refers to complicated, dynamic, multifaceted and constantly changing reality. Therefore each attempt of achieving one universal philosophical system shall be unsuccessful. If we considered that all facts are interpretations only, as Nietzsche suggests, we would abandon thinking of universal, constant categories and focus on practical aspects of life. Human knowledge is always perspective and refers only to a few aspects of reality. Interpretation is an infinite process, which should be performed constantly, although it will never be completed. The article shows the influence of people's relationship (e.g. friendship, teacher-student relation, enemy) in achieving their self-knowledge.

Marek Szydłowski, Paweł Tambor

In this paper we try to distinguish 'the styles of scientific thinking' in the specific sense of L. Fleck's philosophy of science as applied to the modern cosmology. We investigate two distinct styles: the factual and the theoretical (or geometric) one. The 'factual style of thinking' in cosmology means focusing on the empirical observations and physical properties and processes; 'theoretical (or geometric) style of thinking' deals with mathematical (geometrical) structures as the foundations of scientific research and discovery. We have pointed out the importance of taking into consideration the impact sociological factors on the scientific research. The role of the Fleck collective is illustrated on the example of Landau school of Theoretical Physics.

Michał Wróblewski

This article aims to present the complexity of the psychiatric disorder in terms of Actor-Network Theory and the metaphor of black box. The subject of analysis is an Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). Author is primarily interested in the practice, institutions and actors who contributed to shaping and maintaining the image of ADHD as a congenital, chronic and hereditary disease as well as practices, institutions and actors who criticize the naturalistic definition. In addition, the goal of the study is also presenting the major controversies surrounding the diagnosis, treatment and etiology of the disease.

Marcin Maria Bogusławski

Nowadays when reflecting on science it is obvious to oppose the epistemological approach to science (eg. Carnap, Popper, Lakatos) and the sociological one (eg. Latour, Knorr-Cetina). The Author of this study claims that this opposition is false. The dispute about the protocol propositions, and the need to use the notion of consensus by the members of the Vienna Circle has shown that sociological analysis is a necessary element of the epistemological approach to science.

Aleksandra Derra

According to the tradition of the positivist and neopositivist philosophy of science, the scientific should be objective, rational (obtained by well-established methodology) and not speculative, but empirical. Many doubts have been cast on the meaning of rationality, empiricality and rationality, especially in sociological and cultural studies on the contemporary science or in science and technology studies. The aim of this article is to point out some of similar doubts taken from feminist philosophy of science. According to its basic thesis institutional science is a masculine enterprise (generally done by male scientists) and the content of many scientific theories is constructed by stereotypes about sex and gender and gender relations. The article divides into three parts. First I recall the basic postulates of modern science which have been formulated by its pioneers like Francis Bacon, Galileo Galilei and Isaac Newton. Secondly, I enumerate the most important postulates of feminist philosophy of science, being especially interested in its understanding of objectivity and rationality. Finally, I shortly present a case study which shows how the certain claims about gender can influence the content of the scientific theories (here in the development of modern botany and recent discoveries in primatology).

Mariola Kuszyk-Bytniewska

The aim of this paper is to answer, according to Pierre Bourdieu's "very French" theory, to the questions: What makes possible opposition like rational, versus sociological reconstruction of knowledge? Above all, what are the consequences and limitations such a formula? From the accepted point of view, I argue it is "scholastic reason" (term proposed by Bourdieu) which is responsible for problematization in that way. But if we assume that "rationality" has its meaning outside epistemology, it seems, this opposition is a false problematization. I should not conclude without remaining, that social epistemology in Bourdieu style, is a form of critical philosophy, directed at philosophy itself.

Agnieszka Lekka-Kowalik

The paper analyzes Helen Longino's critical contextual empiricism as a conception which claims to be adequate to ordinary research practice and at the same to constitute a genuine third way between philosophical and sociological understandings of science. It first characterizes Longino's point of departure, i.e. her rejection of the radical dichotomy between rational and social factors in the development of science, and then presents the basic components of Longino's view. This conception is empiricism, for it recognizes experience as the ultimate basis for science's claims to be knowlege-providing enterprise; this empiricism is contextual, for it recognizes the importance of context - both epistemic and social - for processes of acquiring knowledge; and this contextual empiricism is critical, for this is the process of transformative criticism which transforms individual opinions into objective knowledge. Some presuppositions on which Longino's conception rests and certain problems into which it runs are also discussed. The paper then shows that in fact this conception implicitly returns to many theses which were accepted in classical philosophy (even in Aristotle), including the classical conception of truth as adaequatio intellectus et rei and therefore in this respect Longino's conception does not constitute any new and genuine third way in the philosophy of science. However, it is also argued that if those classical theses were removed from Longino's conception, it becomes a sophisticated version of social constructivism.

Krzysztof Szlachcic

In the scientific (political, social, etc.) discourse where a bipolarisation of solutions exists, the emergence of a "third way' is often considered as a rotten compromise, a sign of theories' weaknesses, which results in a poor, eclectic solution to the problem. I argue that the solution based on the Pierre Duhem's philosophy of science is a well-founded, theoretically-appealing and yields a proper reconstruction method of the development of broad scientific knowledge. Furthermore, this solution innovatively uses both mentioned perspectives. Its special feature is the intertwining of methodological reflection on the contemporary practice of scientific research and historical studies on the Western scientific tradition. The history of science and the analysis of the functioning of the community of scholars subtly correct Reason's methodological judgments, often corrupted by pride of the value of the results of scientific or falling into grim disbelief in the possibility of achieving any long-lasting result.

Marcin Trybulec

The paper develops a critical argument against basic assumption contained in the theory of time acceleration and. shared by such authors as T. H. Eriksen, P. Virilio, Z. Bauman, A. Giddens. The main thesis of time acceleration theories is that technological, industrial and scientific developments are the reasons for time acceleration which finally leads to its compression. The aim of the paper is to switch the discussion from time acceleration to structural evolution in the contemporary experience of time. In order to achieve this goal the article take advantage of categories of mono-chromic and polichronic temporal contexts developed by E. T. Hall.

Krzysztof Żuk

Paweł Balcerak

During the last few decades semantic holism, in a form of conceptual role semantics, has become an influential and widely discussed doctrine. In their book Holism: A Shopper s Guide, Jerry Fodor and Ernest Lepore express doubts regarding such semantics. These doubts stem from suspicions that inferential role cannot compose which, in their opinion, leads to holistic nature of aforementioned semantics. Such suspicions, combined with earlier challenge to analytic/synthetic distinction made by Quine, cause two problems to emerge. The first one concerns the possibility of mentioned approach to account for phenomena such as communication, translation and change of opinion, whereas the other one questions the internal stability of compositional role semantics. We will only briefly discuss the former and concentrate on the later. We will also try to show that such doubts can arise only if certain understanding of molecularity is adopted. In order to achieve that, we will examine the concept of molecularity and then proceed to analyze arguments presented by Fodor and Lepore. We hope that eventually we will be able to show that doubts expressed by Fodor and Lepore are valid in specific situation only.

Damian Liszka

Sigmund Freud, during his scientific collaboration with Josef Breuer (1892-1895), elaborated his first theory of the functioning of human's mind. His theory of psyche was firmly based on the neurological foundation. Nervous excitation (or should we say: ,,the sum of excitation"), traveling through the basic somatic elements of the nervous system - paths of excitation - after reaching a certain level (psychophysical ,,threshold"), according to Freud, manifests itself in the subject's mind as a conscious mental phenomena — a feeling or an affect. The same sum of excitation can encounter at its way certain areas of the brain (memory traces), that it activates and arouses past memories, or contribe to the creation of new mental phenomena - ideas, phantasies, dreams, or hallucinations. The other main theses of the Freud's theory are: 1) the assumption of a sharp distinction between perceptual and memory processes, 2) the acceptance of ideas as the basic elements of the human psyche, 3) the assumption of the possibility of permanent or temporary connection of memory traces with certain sums of excitation (or ideas with affects when counting psychically), 4) the assumption of the linkage between ideas into larger formations called ,,ideas complexes", and 5) the introduction to his theory the concepts of the ,,ego" and the ,,mechanisms of defence".

Marcin Rządeczka

Edyta Domagała

Piotr Sędłak

Przemysław Traczyk

Magdalena Płotczyk

Karolina Możdżeń

Jan Kutnik

Jakub Szafrański

Ewa Fraczek

Barbara Kazimierczak

Jarosław Chodak

Artur Wysocki

Jolanta Kociuba

Henryk Ogryzko-Wiewiórowski

Jagoda Jezior

Biruta Skrętowicz, Michał Wójcik

Elżbieta Szul

Dominika Polkowska

Tomasz Paklepa

Ewa Miszczak

Mirona Ogryzko-Wiewiórowska

Małgorzata Kowalewska

Cezary Mordka

Anna Kamińska

Piotr Sędłak

Agata Macionżek

Wojciech Łukasz Doraczyński

Daniel Kowalczyk

Jadwiga Mizińska

Stefan Symotiuk

Cezary Mordka

Anna Kamińska

Yaron Karol Becker

Jadwiga Mizińska

Zofia Majewska

Anna Kossowska

Stefan Symotiuk

Iwona Agnieszka Siedlaczek

Rafał Chyżyński

Rafał Choroszyński

Cezary Kalita

Adam Piekarski

Andrzej Ostrowski

Paweł Sikora

Tomasz Stefaniuk

Iwona Lewicz

Wiesława W. Pruchnik

Leszek Kopciuch

Dominika Boroń

Piotr Pękała

Daniel Mielnik

Jolanta Zdybel

Agata Kulińska

Włodzimierz Tyburski

Anna Drabarek

Lilianna Wierzbicka

Lesław Hostyński

Bogumiła Truchlińska

Ireneusz Smoliński

Dariusz Barbaszyński

Stanisław Jedynak

Ewa Zarzycka

Józef Pawlak

Leszek Gawor

Stefan Symotiuk

Radosław Siedliński

Jarosław Joniec

Krzysztof Kilian

Magdalena Michalik

Ewa Kilian

Piotr Becker

Mirosław Haponiuk

Dorota Kielar

Robert Piłat

Grzegorz Mitrowski

Józef Bańka

Grażyna Żurkowska

Andrzej Łukasik

Paweł Bytniewski

Józef Dębowski

Andrzej Kapusta

Zbysław Muszyński

Piotr Giza

Aleksy Mołczanow

Piotr Kołodziejczyk

Monika Malmon

Jacek Dąbała

Laimute Jakavonyte

Bogdan Szajkowski

Zdzisław J. Czarnecki